Εκτύπωση αυτής της σελίδας

Μύθοι και Αλήθειες για την εξέγερση στο Πολυτεχνείο το 1973

Τρίτη, 17 Νοεμβρίου 2020 15:04
Διαβάστηκε 1290 φορές

Ευτυχώς που η οίηση και ο κομπασμός

για ένα έπος ελάχιστα επικό, άρχισε να ξεφουσκώνει σιγά σιγά.

Βασίλης Ραφαηλίδης

Ιστορία (κωμικοτραγική) Του Νεοελληνικού Κράτους 1830-1974.

 

Ποια ήταν τα κίνητρα και ποιες δυνάμεις οργάνωσαν την εξέγερση; Ήταν αντιστασιακή ενέργεια ή σκοτεινή συνωμοσία που αποτελούσε την εισαγωγή στο πραξικόπημα Ιωαννίδη, το οποίο εκδηλώθηκε τις επόμενες λίγες ημέρες; Ποιοι είχαν συμφέρον από την έκρηξη του Πολυτεχνείου; Οι απόψεις που διατυπώνονται μόνον εικασίες μπορούν να θεωρηθούν. Είναι ισχνότατα τεκμηριωμένες. Θα τις αναφέρουμε συνοπτικά:

Άποψη πρώτη: Η εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν φυσιολογικό ξέσπασμα μετά τη χαλάρωση του καταπιεστικού μηχανισμού της δικτατορίας. Οι φοιτηταί ξεσηκώθηκαν με σαφή αντιστασιακά κίνητρα, προβάλλοντας αρχικά ως προκάλυμμα τα σπουδαστικά αιτήματά τους. Στην πορεία της εξεγέρσεως υπεισήλθαν και άλλα στοιχεία που θέλαν να την εκμεταλλευθούν για δικούς τους σκοπούς, αλλά δεν έπαυε να δεσπόζει η αντιστασιακή ουσία – μορφή και περιεχόμενο – της εκδηλώσεως εκείνης.

Άποψη δεύτερη: Η εξέγερση ήταν έργο της ομάδας Ιωαννίδη, για να δημιουργηθεί έκρυθμη κατάσταση, που θα ευνοούσε την εξαπόλυση και επιβολή του πραξικοπήματός του.

Άποψη τρίτη: Η εξέγερση ήταν έργο των Αμερικανών δια της CIA. Αποτελούσε μέρος ενός τριπτύχου το οποίο σταθερά απέβλεπε στην ανατροπή του Γ. Παπαδόπουλου – ο οποίος δεν ικανοποιούσε πια τις νέες βλέψεις της αμερικανικής πολιτικής – στην εγκατάσταση της εξουσίας του πειθήνιου Ιωαννίδη και στην δι’ αυτού ανατροπή του Μακαρίου, για να μεταβληθεί η Κύπρος σε ένα “αβύθιστο αμερικανικό αεροπλανοφόρο” στην Ανατολική Μεσόγειο. Υπάρχει λοιπόν ένα τρίπτυχο: Πολυτεχνείο – πραξικόπημα Ιωαννίδη – πραξικόπημα στην Κύπρο, που πρέπει να το θεωρήσουμε ως ενιαίο σύστημα αν θέλουμε να ερμηνεύσουμε ορθά και σε βάθος τα γεγονότα. (Σόλων Ν. Γρηγοριάδης, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974, Τόμος Γ΄, Σελ 113)           

Είναι πάντως γεγονός, ότι το Πολυτεχνείο ήταν ένα ξέσπασμα “ελευθεροφροσύνης και δημοκρατίας”, έξω από τις προϋπολογισμένες συντεταγμένες των πολιτικών κομμάτων, κάτι ανάλογο προς το γαλλικό Μάη του 1968. Τα κόμματα και ιδιαίτερα της Αριστεράς (γιατί τα άλλα δεν είχαν ιστορία αγωνιστικών επιδόσεων, αλλά περίμεναν τα γεγονότα να εξελιχθούν) δεν είχαν προϋπολογίσει ανάλογης έκτασης ξεσηκωμό και αναγκάστηκαν ν’ ακολουθήσουν ως ουραγοί τις μάζες των νέων, παρά τις όποιες εκ των υστέρων δικαιολογίες τους, που δεν έχουν ίχνος πολιτικής εφευρετικότητας. Ίσως ως ένα σημείο ήταν δικαιολογημένα, γιατί οι επαναστατικές συνθήκες δεν ήταν ορατές στον ορίζοντα ώστε να μεθοδεύσουν και να προωθήσουν ανάλογα επαναστατικά γεγονότα. Δεν είναι πρώτη φορά, άλλωστε, στην ιστορία τους, που έγιναν ουραγοί των μαζών…(Τάσος Βουρνάς, Ιστορία Της Νεώτερης Και Σύγχρονης Ελλάδας, Τόμος ΣΤ΄, Σελ 268-270)    

Ο Σπυρίδων Μαρκεζίνης, γνωστός και ως “ πίθηκος”, ήταν πολύ άτυχος. Διορίστηκε Πρωθυπουργός την 8η Οκτωβρίου 1973, και ενάμισο μήνα μετά την ορκωμοσία του, εκδηλώνεται η εξέγερση του Πολυτεχνείου. Ήρθε στην εξουσία υποτίθεται για να εκτονώσει την κατάσταση και να κατασιγάσει τα πάθη μετά την εξέγερση της Νομικής αλλά τα πάθη φούντωσαν εντελώς απροσδόκητα στο Πολυτεχνείο από την 14η Νοεμβρίου 1973 που αρχίζει η κατάληψη, μέχρι τη νύχτα του Σαββάτου προς Κυριακή της 17ης Νοεμβρίου, που τα τανκς θα σπάσουν την πόρτα και θα καταστείλουν την αυθόρμητη, αυτοκαθοδηγούμενη και ακαθοδήγητη απ’ τα κόμματα φοιτητική εξέγερση. Σιγά σιγά, τις τρεις μέρες που κρατάει ο ξεσηκωμός, πλήθη λαού θα κατακλύσουν τον πέριξ του Πολυτεχνείου χώρο, περισσότερο για να συμπαρασταθούν βουβά στους φοιτητές, παρά για να αντισταθούν στη χούντα. Όμως, το μήνυμα που θα σταλεί προς τη χούντα εκτός από σαφές είναι και αιματηρό. Είναι κάμποσοι αυτοί που “πέφτουν” όχι ηρωικά αλλά από αδέσποτες και από σφαίρες που ρίχνουν στο ψαχνό οι δύστυχοι επίστρατοι προς τρομοκράτησιν.

Ποτέ δεν κατάλαβα γιατί η εξέγερση του Πολυτεχνείου ονομάστηκε έπος. Τούτη η αυθόρμητη παθητική αντίσταση στη χούντα έχει μάλλον έναν λυρικό παρά έναν επικό χαρακτήρα. Και η επέλαση των τανκς κατά των νεαρών αόπλων έχει περισσότερη σχέση με γκραν γκινιόλ μέσα στη νύχτα παρά με έπος.

Η σημαντικότερη συνέπεια του “έπους” του Πολυτεχνείου, είναι το γεγονός πως η ημέρα της πτώσης του, η 17η του Νοέμβρη, χάρισε το όνομά της στην οργάνωση “17 Νοέμβρη”. Επίσης, το “έπος” δημιούργησε εντελώς κατά λάθος μια “ηρωίδα”, τη Μαρία Δαμανάκη, της οποίας ο ηρωισμός συνίσταται στην εκφώνηση απ’ το ραδιόφωνο των φοιτητών των συνθημάτων και των ανακοινώσεων της συντονιστικής επιτροπής. Πάντως, πολλοί είχαν την ευκαιρία να βάλουν υποψηφιότητα για πολιτικοί εκεί μέσα στο Πολυτεχνείο. Για τον Μίμη Ανδρουλάκη, τον Κώστα Λαλιώτη και τον Στέφανο Τζουμάκα, ηγετικά στελέχη της εξέγερσης, ο δρόμος προς τη Βουλή, την πολιτική σκηνή, το πολιτικό παρασκήνιο και την εν γένει ελληνική πολιτική αθλιότητα, ξεκινάει από κει. Πράγμα που σημαίνει πως για την ανανέωση της ελληνικής πολιτικής ζωής σήμερα, πρέπει ίσως να υπάρξει και ένα δεύτερο Πολυτεχνείο, και ένα τρίτο, και ένα τέταρτο, μέχρι που να πέσουν οι πολλές δημοκρατικότατες χουντίτσες που προήλθαν απ’ τη διάλυση της μεγάλης χούντας.

Ευτυχώς να λες που δεν μας προέκυψε και τρίτη εθνική εορτή, η 17η του Νοέμβρη, η “ημέρα του Πολυτεχνείου”. Ευτυχώς που η οργάνωση “17 Νοέμβρη” οικειοποιήθηκε την ημερομηνία, ως σήμα κατατεθέν. Γιατί με τρεις εθνικές γιορτές για ένα έθνος που τείνει να γίνει κανένα, θα γινόμασταν ρεζίλι των σκύλων της ΕΣΑ αλλά και των άλλων, των κυρίως ειπείν συμπαθέστατων σκύλων.

Όπως και νάναι, το “έπος του Πολυτεχνείου” έγινε ένα ισχυρό αντιστασιακό άλλοθι για κείνους που για εφτά χρόνια λούφαζαν, και ξαφνικά έγιναν αντιστασιακοί εν μια νυκτί, καλά προφυλαγμένοι οι περισσότεροι απ’ την πολυκέφαλη μάζα που τους περιέβαλλε πανταχόθεν. Ευτυχώς που η οίηση και ο κομπασμός για ένα έπος ελάχιστα επικό, άρχισε να ξεφουσκώνει σιγά σιγά. (Βασίλης Ραφαηλίδης. Ιστορία (κωμικοτραγική) Του Νεοελληνικού Κράτους 1830-1974, Σελ 436-437)

Το Πολυτεχνείο υπήρξε μια ευγενική, θαρραλέα δημοκρατική εκδήλωση της Νεολαίας. Μόλις όμως εκδηλώθηκε και στέριωσε, κατά την τακτική που δίδαξε ο Λένιν, υπερφαλαγγίστηκε από το ΚΚΕ και τα συνθήματα από συνθήματα δημοκρατίας έγιναν συνθήματα κομμουνισμού. Το Πολυτεχνείο όχι μόνον δεν την έριξε [τη δικτατορία] αλλά τη δυνάμωσε. Γιατί αυτό ήταν το έναυσμα που ώθησε πολλούς νέους αξιωματικούς, λίγο πολύ απογοητευμένους από τη δικτατορία, να συσπειρωθούν γύρω από τον Ιωαννίδη που ετοίμαζε συνομωσία, αλλά δεν μπορούσε να την κάνει πράξη. Και έτσι, επιβλήθηκε μια χειρότερη δικτατορία…

Τιμώ λοιπόν, ειλικρινά και βαθύτατα την πρωτοβουλία και τον ηρωισμό των νέων που ξεκίνησαν αυτό το χτύπημα. Αλλά για να το τιμήσω, νομίζω πως πρέπει να πω αυτό που πιστεύω ότι είναι αλήθεια. Δεν είμαι διατεθειμένος, λόγω επιμόνου συνθηματολογίας, λόγω ανυπάρκτων “πολυαρίθμων νεκρών” να βοηθήσω κι εγώ στη θεσμοποίηση μιας ψεύτικης ιστορίας (Ευάγγελος Αβέρωφ, Επίκαιρα, τεύχος 562, 10 Μαΐου 1979)      

Το Πολυτεχνείο άρχισε ως υπόθεση της σπουδαστικής Νεολαίας. Δεν υπήρχε στρατιωτικός νόμος, επροστατεύετο το πανεπιστημιακό άσυλο και επικρατούσε ατμόσφαιρα θερμής πολιτικής αντιδικίας. Αλλά, κατά την πορεία του, θα περιέλθει υπό τον απόλυτο έλεγχο εξωφοιτητικών δυνάμεων, οι οποίες θα το εκμεταλλευθούν για τους ιδικούς τους σκοπούς και, βεβαίως όπως θα εξελιχθεί, ούτε τη Δικτατορία θα διώξει ούτε τη Δημοκρατία θα επαναφέρει.

Θα αποτελέσει, απλώς, το πρόσχημα που αναζητούσαν ο Ιωαννίδης και οι συνεργάτες του για να ανατρέψουν, με την υπόδειξη των Αμερικανών, μια εβδομάδα αργότερα, τον Παπαδόπουλο, να ακυρώσουν την εκλογική διαδικασία της Κυβερνήσεως Μαρκεζίνη και να εγκαταστήσουν ένα νέο, προφανώς τυραννικότερο, καθεστώς. Θα είναι το καθεστώς που θα οδηγήσει, εν τέλει, στην Κυπριακή τραγωδία. Και η αποκατάσταση της Δημοκρατίας θα επιτευχθεί με την καταβολή ενός επαχθούς εθνικού τιμήματος, το οποίο, ασφαλώς, θα είχε αποφευχθεί, εάν αφήνετο να ολοκληρωθεί το εγχείρημα Μαρκεζίνη.

Η επέμβαση του Στρατού, εξάλλου, η οποία διετάχθη για να αποτραπεί η βέβαιη αιματοχυσία, υπήρξε αναίμακτη. Το πόρισμα του Εισαγγελέως Δ. Τσεβά και η δίκη που θα ακολουθήσει θα βεβαιώσουν, επί του σημείου αυτού, χωρίς επιφύλαξη, ότι δεν υπήρξε νεκρός εντός του Πολυτεχνείου, κατά την εμφάνιση του Στρατού. Και όσα θύματα υπήρξαν εκτός Πολυτεχνείου οφείλοντο προφανώς στους ελεύθερους σκοπευτάς που έδρασαν στους περί το Πολυτεχνείο δρόμους ή σε αδέσποτες σφαίρες.

Αυτό ωστόσο δεν θα εμποδίσει τον μύθο των “πολυάριθμων νεκρών του Πολυτεχνείου”, των οποίων έκτοτε τιμάται, με τρόπο επίσημο, η μνήμη. Ακόμη και εκείνοι που γνωρίζουν ότι πρόκειται περί μύθου συμπράττουν με επίσημες ιδιότητες, επειδή ανησυχούν μήπως άλλοι εκμεταλλευθούν την ευκαιρία. ( Σπ. Β. Μαρκεζίνη, Σύγχρονη Πολιτική Ιστορία της Ελλάδος, Σελ 205-206)      

Βαθμολογήστε αυτό το άρθρο
(3 ψήφοι)