(Στο τέλος της ανάρτησης έχει επισυναφθεί το αυτούσιο απόσπασμα του περιοδικού)
Όπως το θέτει ο υπουργός των Εξωτερικών, Mike Pompeo, «Οι χώρες του κόσμου που αγαπούν την ελευθερία πρέπει να πιέσουν την Κίνα να αλλάξει». Απλό αλλά λάθος. Η οικονομία της Κίνας επηρεάστηκε λιγότερο από τον εμπορικό πόλεμο από ό, τι αναμενόταν. Ήταν πολύ πιο ανθεκτική στην πανδημία covid-19 - το ΔΝΤ προβλέπει αύξηση 1% το 2020* σε σύγκριση με πτώση 8% στην Αμερική. Το χρηματιστήριο της Shenzhen είχε φέτος τις καλύτερες αποδόσεις στον κόσμο· όχι η Νέα Υόρκη. Και, όπως εξηγούμε στην ενημέρωσή μας, ο ηγέτης της Κίνας, Xi Jinping, επαναπροσδιορίζει τον κρατικό καπιταλισμό για τη δεκαετία του 2020. Ξεχάστε τις υψικαμίνους των χαλυβουργείων και τις ποσοστώσεις. Η νέα οικονομική ατζέντα του κ. Xi επικεντρώνει στη βελτιστοποίηση της λειτουργίας των αγορών και της καινοτομίας ώστε να λειτουργούν καλύτερα στα πλαίσια ενός αυστηρά καθορισμένων ορίων και να υπόκεινται στην πλήρη παρακολούθηση από το Κομμουνιστικό κόμμα. Δεν πρόκειται για τον Μίλτον Φρίντμαν, αλλά αυτός ο αδίστακτος συνδυασμός αυταρχικότητας, τεχνολογίας και δυναμισμού θα μπορούσε να ωθήσει την ανάπτυξη για χρόνια. (* Στο μεταξύ η ανάπτυξη της Κίνας για το 2020 υπολογίζεται κάπου ανάμεσα στο 2,3% έως 2,8%)
Η υποτίμηση της οικονομίας της Κίνας δύσκολα μπορεί να θεωρηθεί νέο φαινόμενο. Από το 1995 το μερίδιο της Κίνας στο παγκόσμιο ΑΕΠ σε τιμές αγοράς αυξήθηκε από το 2% στο 16%, παρά την ποικιλία του δυτικού σκεπτικισμού. Οι επικεφαλής της Silicon Valley απέρριπταν τις κινεζικές εταιρείες τεχνολογίας ως μιμητές. Οι αεριτζήδες της Wall Street υποστήριζαν ότι οι πόλεις-φαντάσματα με τα άδεια διαμερίσματα θα προκαλούσαν την κατάρρευση των τραπεζών. Οι στατιστικολόγοι ανησυχούσαν για τα μεγέθη του ΑΕΠ τα οποία θεωρούσαν παραποιημένα και οι κερδοσκόποι προφήτευαν ότι η φυγή κεφαλαίων θα προκαλούσε νομισματική κρίση. Η Κίνα αγνόησε τους καταστροφολόγους. Ο κρατικός καπιταλισμός προσαρμόστηκε, αλλάζοντας μορφή. Πριν από είκοσι χρόνια, για παράδειγμα, η έμφαση είχε δοθεί στο εμπόριο, αλλά τώρα οι εξαγωγές αντιπροσωπεύουν μόνο το 17% του ΑΕΠ. Κατά τη δεκαετία του 2010, οι αξιωματούχοι έδωσαν σε τεχνολογικές εταιρείες όπως η Alibaba και η Tencent αρκετό χώρο για να εξελιχθούν σε γίγαντες και, στην περίπτωση της Tencent, για να δημιουργήσουν μια εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων, το WeChat, που είναι επίσης ένα όργανο ελέγχου από το κόμμα.
Τώρα είναι σε εξέλιξη η επόμενη φάση του κινεζικού κρατικού καπιταλισμού· ας την ονομάσουμε Xinomics. Από τότε που ανέλαβε την εξουσία το 2012 ο κ. Xi, ο πολιτικός στόχος του υπήρξε να διευρύνει τον έλεγχο του κόμματος και να συντρίψει τις διαφωνίες στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Η οικονομική ατζέντα του έχει σχεδιαστεί για να ενισχύσει την τάξη και την ανθεκτικότητα έναντι των απειλών. Και είχε επαρκείς λόγους γι αυτό. Το δημόσιο και το ιδιωτικό χρέος είχαν αυξηθεί από το 2008, φτάνοντας σχεδόν 300% του ΑΕΠ. Οι επιχειρήσεις διαχωρίζονταν σε ανθεκτικές, αλλά δυσκίνητες κρατικές εταιρίες και σ’ έναν ιδιωτικό τομέα τύπου Άγριας Δύσης, που είναι μεν καινοτόμος, αλλά αντιμέτωπος με αρπακτικά στελέχη και ασαφείς κανόνες. Και καθώς ενδυναμώνεται ο προστατευτισμός, οι κινεζικές εταιρείες κινδυνεύουν να τεθούν εκτός αγορών και να αποκοπούν την πρόσβαση στη δυτική τεχνολογία.
Τρία είναι τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τα Xinomics. Πρώτον, η αυστηρή εποπτεία του οικονομικού κύκλου και του μηχανισμού δημιουργίας χρέους. Οι μέρες της υπερμεγέθους φορολογικής και δανειοδοτικής κραιπάλης έχουν τελειώσει. Οι τράπεζες αναγκάστηκαν να αναγνωρίσουν τις δραστηριότητές τους εκτός ισολογισμών και να δημιουργήσουν μαξιλάρια ασφαλείας. Το μεγαλύτερο μέρος του δανεισμού πραγματοποιείται πλέον μέσω μιας εξυγιασμένης αγοράς ομολόγων. Σε αντίθεση με την αντίδρασή της στην οικονομική κρίση της περιόδου 2008-09, η παρέμβαση της κυβέρνησης στην κρίση που προκάλεσε η πανδημία covid-19 περιορίστηκε σ’ ένα πακέτο αξίας περίπου 5% του ΑΕΠ· λιγότερο από το μισό του μεγέθους που δαπάνησαν οι ΗΠΑ.
Το δεύτερο σκέλος εστιάζει σ’ ένα διοικητικά πιο αποτελεσματικό κράτος, του οποίου οι κανόνες εφαρμόζονται ομοιόμορφα σε ολόκληρη την οικονομία. Ακόμη και όταν ο κ. Xi εφάρμοσε ένα νόμο που επιβλήθηκε από το κόμμα για να σπείρει το φόβο στο Χονγκ Κονγκ, επεξεργάστηκε το εμπορικό δίκαιο στην ηπειρωτική χώρα, ώστε να ανταποκρίνεται πολύ περισσότερο στις ανάγκες των επιχειρήσεων. Οι πτωχεύσεις και οι αγωγές για διπλώματα ευρεσιτεχνίας, σπάνια κάποτε, έχουν πενταπλασιαστεί από τότε που ο κ. Xi Jinping ανέλαβε τα καθήκοντά του το 2012. Η γραφειοκρατία έχει περιοριστεί: πλέον χρειάζονται μόνο εννέα ημέρες για τη δημιουργία μιας εταιρείας. Οι κανόνες, που είναι πιο προβλέψιμοι, θα επιτρέψουν στις αγορές να λειτουργήσουν πιο ομαλά, ενισχύοντας την παραγωγικότητα της οικονομίας.
Το τελευταίο στοιχείο είναι να καταστούν πιο ρευστά τα όρια μεταξύ κρατικών και ιδιωτικών επιχειρήσεων. Οι κρατικές εταιρείες πιέζονται να βελτιώσουν τις οικονομικές τους αποδόσεις και να προσελκύσουν ιδιώτες επενδυτές. Εν τω μεταξύ, το κράτος ασκεί στρατηγικό έλεγχο σε ιδιωτικές εταιρείες, μέσω κομματικών πυρήνων μέσα σε αυτές. Ένα σύστημα μαύρης λίστας για την τήρηση δυσμενών στοιχείων τιμωρεί την κακή συναλλακτική συμπεριφορά των εταιριών. Αντί μιας γενικευμένης βιομηχανικής πολιτικής, όπως η εκστρατεία «Made in China 2025» που ξεκίνησε το 2015, ο κ. Xi εστιάζει πλέον έντονα στα σημεία συμφόρησης των εφοδιαστικών αλυσίδων όπου η Κίνα είτε είναι ευάλωτη σε εξωχώριους εξαναγκασμούς ή όπου μπορεί να ασκήσει επιρροή στο εξωτερικό. Στην πράξη αυτό σημαίνει τη εξασφάλιση αυτάρκειας σε βασικές τεχνολογίες, συμπεριλαμβανομένων των ημιαγωγών και των μπαταριών.
Η βραχυπρόθεσμη απόδοση των Xinomics υπήρξε ικανοποιητική. Η συσσώρευση χρέους είχε επιβραδυνθεί προτού εκδηλωθεί η κρίση του covid-19. Το διπλό χτύπημα του εμπορικού πολέμου και της πανδημίας δεν προκάλεσαν οικονομική κρίση. Η παραγωγικότητα των κρατικών επιχειρήσεων σταδιακά αυξάνεται, ξένοι επενδυτές εισφέρουν μετρητά σε μια νέα γενιά κινεζικών τεχνολογικών εταιρειών. Η πραγματική δοκιμασία, ωστόσο, θα έρθει με την πάροδο του χρόνου. Η Κίνα προσδοκά ότι η νέα τεχνο-κεντρική μορφή κεντρικού σχεδιασμού θα μπορέσει να υποστηρίξει την καινοτομία. Η ιστορία όμως δείχνει ότι η διάχυση στη λήψη των αποφάσεων, τα ανοιχτά σύνορα και η ελευθερία του λόγου είναι τα μαγικά συστατικά.
Ένα πράγμα είναι ξεκάθαρο. Οι προσδοκίες για συνθηκολόγηση που θα ακολουθούσε την αντιπαράθεση αποδεικνύονται πλανημένες. Η Αμερική και οι σύμμαχοί της πρέπει να προετοιμάζονται για μια πολύ μεγαλύτερης διάρκειας αντιπαράθεση ανάμεσα στις ανοιχτές κοινωνίες και τον κρατικό καπιταλισμό της Κίνας. Ο αποκλεισμός δεν θα δουλέψει: σε αντίθεση με τη Σοβιετική Ένωση, η τεράστια οικονομία της Κίνας είναι προχωρημένη και ενσωματωμένη στον υπόλοιπο κόσμο.
Αντί γι αυτό, η Δύση πρέπει να συσφίξει τις διπλωματικές της σχέσεις με την Κίνα και να δημιουργήσει νέους, σταθερούς κανόνες που να επιτρέπουν τη συνεργασία σε ορισμένους τομείς, όπως η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και των πανδημιών, να συνεχιστεί το εμπόριο παράλληλα με μια ισχυρότερη προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της εθνικής ασφάλειας. Η ισχύς της κινεζικής κρατικής καπιταλιστικής οικονομίας των 14,3 τρις δεν μπορεί να αγνοηθεί. Είναι ώρα να εγκαταλειφθεί αυτή η ψευδαίσθηση.
(As the secretary of state, Mike Pompeo, puts it, “Freedom-loving nations of the world must induce China to change.” Simple but wrong. China’s economy was less harmed by the tariff war than expected. It has been far more resilient to the covid-19 pandemic-the IMF forecasts growth of 1%* in 2020 compared with an 8% drop in America. Shenzhen is the world’s best- performing big stockmarket this year, not New York. And, as our briefing explains, China’s leader, Xi Jinping, is reinventing state capitalism for the 2020s. Forget belching steel plants and quotas. Mr Xi’s new economic agenda is to make markets and innovation work better within tightly defined boundaries and subject to all-seeing Communist Party surveillance. It isn’t Milton Friedman, but this ruthless mix of autocracy, technology and dynamism could propel growth for years.
Underestimating China’s economy is hardly a new phenomenon. Since 1995 China’s share of world GDP at market prices has risen from 2% to 16%, despite waves of Western scepticism. Silicon Valley chiefs dismissed Chinese tech firms as copycats; Wall Street short-sellers said ghost towns of empty apartments would bring a banking crash; statisticians worried that the GDP figures were fiddled and speculators warned capital flight would cause a currency crisis. China has defied the sceptics because its state capitalism has adapted, changing shape. Twenty years ago, for example, the emphasis was on trade, but now exports account for only 17% of GDP. In the 2010s officials gave tech firms such as Alibaba and Tencent just enough space to grow into giants and, in Tencent’s case, to create a messaging app, WeChat, that is also an instrument of party control.
Now the next phase of Chinese state capitalism is under way – call it Xinomics. Since he took power in 2012 Mr Xi’s political goal has been to tighten the party’s grip and crush dissent at home and abroad. His economic agenda is designed to increase order and resilience against threats. For good reason. Public and private debt has soared since 2008 to almost 300% of GDP. Business is bifurcated between stodgy state firms and a Wild West private sector that is innovative but faces predatory officials and murky rules. As protectionism spreads, Chinese firms risk being locked out of markets and denied access to Western technology.
Xinomics has three elements. First, tight control over the economic cycle and the debt machine. The days of supersized fiscal and lending binges are over. Banks have been forced to recognize off-balance-sheet activity and build up buffers. More lending is taking place through a cleaned-up bond market. Unlike its reaction to the financial crisis of 2008-09, the government’s response to covid-19 has been restrained, with a stimulus worth about 5% of GDP, less than half the size of America’s.
The second strand is a more efficient administrative state, whose rules apply uniformly across the economy. Even as Mr Xi has used party-imposed law to sow fear in Hong Kong, he has constructed a commercial legal system in the mainland that is far more responsive to business. Bankruptcies and patent lawsuits, once rare, have risen fivefold since he took office in 2012. Red tape has been trimmed: it now takes nine days to set up a company. More predictable rules should allow markets to work more smoothly, boosting the economy’s productivity.
The final element is to blur the boundary between state and private firms. State-run companies are being compelled to boost their financial returns and draw in private investors. Meanwhile the state is exerting strategic control over private firms, through party cells within them. A credit blacklisting system penalises firms that misbehave. Instead of indiscriminate industrial policy, such as the “Made in China 2025” campaign launched in 2025, Mr Xi is shifting to a sharp focus on supply-chain choke-points where China is either vulnerable to foreign coercion or where it can exert influence abroad. That means building up self-sufficiency in key technologies, including semiconductors and batteries.
Xinomics has performed well in the short term. The build-up of debt had slowed before covid-19 struck and the twin shocks of the trade war and the pandemic have not led to a financial crisis. State-run firms’ productivity is creeping up and foreign investors are pouring cash into a new generation of Chinese tech firms. The real test, however, will come over time. China hopes that its new techno-centric form of central planning can sustain innovation, but history suggests that diffuse decision-making, open borders and free speech are the magic ingredients.
One thing is clear; the hope for confrontation followed by capitulation is misguided. America and its allies must prepare for a far longer contest between open societies and China’s state capitalism. Containment won’t work: unlike the Soviet Union, China’s huge economy is sophisticated and integrated with the rest of the world. Instead the West needs to build up its diplomatic capacity and create new, stable rules that allow co-operation with China in some areas, such as fighting climate change and pandemics, and commerce to continue alongside stronger protections for human rights and national security. The strength of Chinas $ 14, 3 trn state-capitalist economy cannot be wished away. Time to shed that illusion. The Economist, August 15th-21st 2020, p.9)