Τα Τρία Γένη των Ανθρώπων.
Τον παλιότερο καιρό η ανθρώπινη φύση δεν ήταν όμοια με τη σημερινή, αλλά διαφορετική. Όταν δηλαδή πρωτοφάνηκαν στη γη τα φύλα των ανθρώπων ήταν τρία, όχι δυο όπως τώρα, αρσενικό και θηλυκό, αλλά εκτός απ᾽ αυτά υπήρχε κι ένα τρίτο, που μέσα του είχε τα δυο άλλα ενωμένα· σήμερα κρατούμε τ᾽ όνομά του, το ίδιο όμως χάθηκε· τότε λοιπόν υπήρχε και φύλο με ξεχωριστή μορφή και όνομα, το αρσενικοθήλυκο, που το συναποτελούσαν και τα δυο, και το αρσενικό και το θηλυκό· τώρα απόμεινε μόνο το όνομα, που το τυλίγει η ντροπή.
Τώρα, ποιός ο λόγος που τα ανθρώπινα φύλα ήταν τρία και τέτοιας λογής; Επειδή στην αρχή το αρσενικό ήταν παιδί του ήλιου, το θηλυκό της γης κι εκείνο που τα ᾽χε ενωμένα μέσα του και τα δυο ήταν του φεγγαριού, γιατί και το φεγγάρι1 έχει πάρει κι απ᾽ τα δυο αυτά ουράνια σώματα.
Πλάτων, Συμπόσιον, 189 d - e και 190 b.
Στο συγκεκριμένο απόσπασμα μιλάει ο Αριστοφάνης. Ο Goethe χαρακτήριζε τον Αριστοφάνη παλιάτσο. Ο λόγος που ο Γκαίτε έψεγε τον Αριστοφάνη είχε να κάνει με το ότι ο κωμωδιογράφος κρατούσε έντονα επικριτική και σκωπτική στάση απέναντι στους νεωτεριστές της εποχής του. Ο Αριστοφάνης καταφέρονταν κυρίως κατά των Ευριπίδη και Σωκράτη.
Το Πρωτογενές Κενό και ο Ουράνιος Έρωτας.
Ἔστιν ἄρα συλλήβδην, ἔφη, ὁ ἔρως τοῦ τὸ ἀγαθὸν αὑτῷ εἶναι ἀεί.
Ἀληθέστατα, ἔφην ἐγώ, λέγεις.
Πλάτων, Συμπόσιον ή Περί έρωτος ηθικός. 206 a.
(Άρα, συνοψίζουμε, είπε: έρωτας είναι ο πόθος του ανθρώπου να έχει κτήμα του για πάντα το καλό.
Ό,τι πιο αληθινό, είναι ο λόγος σου, της είπα.
Briefly then,’ said she, ‘love loves the good to be one's own for ever.’
That is the very truth,’ I said.
Plato, Symposium, 206 a.)
Το απόσπασμα προέρχεται από το διάλογο του Σωκράτη με τη Διοτίμα στη διάρκεια του Συμποσίου του Αγάθωνα το 416 π.Χ. Μέσα από το πλήθος των κοινών ανθρώπων προβάλει ο φιλόσοφος στην ατοπία του. Ατοπία σημαίνει να μην έχεις θέση - τόπο – στη συνηθισμένη εικόνα των ανθρώπων. Η Διοτίμα υπήρξε μάντισσα από τη Μαντίνεια και η δασκάλα που μύησε τον Σωκράτη στα μυστήρια.
Hassliebe*.
tradere turpi fasces populus
gaudet, eosdem colit atque odit.
Phaedra, vs 983 – 984. Lucius Annaeus Seneca, 4 BC - AD 65.
(To the hands
Of brutish men the rabble most
Rejoice to trust their government;
The same they honor and they hate.
Στο λαό αρέσει πολύ να προσφέρει τις θέσεις της
Εξουσίας στους πιο μιαρούς! Τους ίδιους λατρεύει
Και τους ίδιους μισεί!)
*Hassliebe: love-hate relationship.
Αισθητή είναι στον Σενέκα η πολιτική διάσταση. Στο έργο του διασπείρει πολλές αναφορές πάνω στους κινδύνους που διατρέχει η “ανώτερη τάξη”, τη διαφθορά της πολιτικής τάξης, τις δυσκολίες να είναι κανείς σύμβουλος ενός μονάρχη, όπου αναγνωρίζουμε τις προσωπικές ανησυχίες του παιδαγωγού και υπουργού του Νέρωνα.
Ενδιάμεσοι και Μεσολαβητές.
Θεὸς δὲ ἀνθρώπῳ οὐ μείγνυται1.
Πλάτων, Συμπόσιον,203 a.
Ό,τι προσφέρει στο λογικό πεδίο η έννοια του μεταξύ, είναι για το μεταφυσικό και θρησκευτικό ο δαίμων. Μετριάζει το δυϊσμό του πλατωνικού συστήματος, τον απόλυτο χωρισμό ανάμεσα στον κόσμο του νοητού, που είναι απειροτέλειος σε ουσία, αλήθεια και αξία, και του αισθητού κόσμου του γίγνεσθαι και του κακού.
Στο θεολογικό επίπεδο ο δαίμων αποκαθιστά την επικοινωνία μεταξύ του θείου και των ανθρώπων, ώστε ο άνθρωπος να εξυψωθεί μέχρι τη γνώση και τη μίμηση του θείου, χωρίς να χάνει το θείο από την ανέφικτη τελειότητα και την ευδαιμονία του με το συγχρωτισμό του με την ανθρώπινη μηδαμινότητα.
Όσο ψηλότερα τοποθετεί η προοδεύουσα θρησκευτική συνείδηση το θείο, τόσο ζωηρότερη γίνεται η ανάγκη του μεσολαβητή. Οι άγγελοι των ανατολικών θρησκειών, ο Όσιρις, ο Μίθρας – που σημαίνει μεσίτης –, αλλά και αυτό το δόγμα της ενανθρώπησης του Λόγου, είναι προσπάθεια να λύσουν αυτόν το δυϊσμό και την αντινομία του εγκλείει.
Δημιουργία και Ηδονή.
Στον καθορισμό της ουσίας της ποίησης1 ο Αριστοτέλης, όπως και οι αρχαίοι γενικά, αναγνωρίζει ως το κέντρο του βάρους της όχι τη δημιουργική παρεμβολή της ψυχής του ποιητή, αλλά το καθαυτό αποτέλεσμα της παρεμβολής2 και τη σχέση που αυτή έχει με την πραγματικότητα.
Τη σχέση αυτή την αντιλαμβάνεται σαν προβολή της ουσίας του προτύπου στο προϊόν της μίμησης*, της πραγματικότητας στο είδωλο, της αλήθειας στο φάντασμα. (* της μίμησης· όχι της αντιγραφής.)
Γι’ αυτό εξαίρει ως μια από τις πηγές της ηδονής, δηλαδή της καλλιτεχνικής συγκίνησης, τη συνειδητοποίηση της ομοιότητας του έργου με το πρότυπο.
Γι’ αυτό επίσης από το υπερφυσικό δέχεται μόνο ό,τι έχει τουλάχιστον την επίφαση του δυνατού και υπαρκτού:
Φαίνεται ότι γενικά η ποίηση οφείλει την αρχή της σε δύο αιτίες — και τις δυο τους φυσικές. Η μίμηση, πράγματι, είναι σύμφυτη στους ανθρώπους από την παιδική τους κιόλας ηλικία: αυτό που κάνει τους ανθρώπους να διαφέρουν από τα άλλα ζώα είναι τούτο, ότι ο άνθρωπος είναι το πιο μιμητικό πλάσμα του κόσμου, και τις πρώτες γνώσεις του τις αποκτά με τη μίμηση.
Αδύνατα αλλά πιθανά και Δυνατά αλλά απίθανα.
Αν όταν υπάρχει το Α, υπάρχει ως συνέπεια το Β, και όταν συμβαίνει το Α, συμβαίνει ως συνέπεια το Β, οι άνθρωποι νομίζουν ότι, αν το Β είναι αληθινό, τότε υπάρχει ή συμβαίνει και το Α. Αυτό όμως είναι ένα λαθεμένο συμπέρασμα. Γι᾽ αυτό, αν το Α είναι ψευδές, ως συνέπεια όμως αυτού υπάρχει ή συμβαίνει αναγκαστικά ένα Β, ο ποιητής πρέπει να το προσθέσει· γιατί η ψυχή* μας, ξέροντας ότι το Β είναι αληθινό, θα κάνει τον λαθεμένο συλλογισμό ότι είναι αληθινό και το Α.
Τα αδύνατα αλλά πιθανά πρέπει να θεωρούνται προτιμότερα από τα δυνατά αλλά απίθανα, και οι μύθοι δεν πρέπει να συγκροτούνται από απίθανα μέρη, αλλά, αν είναι δυνατό, να μην έχουν τίποτε το απίθανο· αν αυτό δεν είναι δυνατό, τουλάχιστον τα απίθανα να βρίσκονται έξω από τον μύθο.
* Όχι ο νους που αγρυπνεί.
Αριστοτέλης, Ποιητική, 1460 a.
Αντίστιξη.
quale per incertam lunam
sub luce maligna est iter in silvis1
P, Virgili Maronis, Aineidos, VI, 270 - 271.
Τα πρωινά ζούσα μες στον ενθουσιασμό. Τα απογεύματα ταύτιζα τη γνώση με τη δυσπιστία.
Δύσπιστος δεν σημαίνει πως δεν πρέπει να πιστεύεις σε τίποτα. Η δυσπιστία δεν αποκλείει τη γοητεία των αναζητήσεων και τη χαρά των ανακαλύψεων. Ανακάλυψη είναι και μια επανεύρεση του λησμονημένου. Όπως υπάρχει η λήθη του πνεύματος που ήδη ανακαλύφθηκε, έτσι υπάρχει και η επανεύρεση του λησμονημένου· η ανάμνηση.
Πολλά παραδείγματα έδειξαν πως δημιουργούνται νέες σκέψεις από το γεγονός ότι κάποιος εγκαταλείπει μια κρατούσα άποψη, γυρίζει πίσω σε χτεσινές ή προχτεσινές γνώμες, κάποτε συνδέει δύο παλιές αντιλήψεις ή τις διασταυρώνει, και έτσι δημιουργεί κάτι καινούργιο.
Η παράδοση δεν συμβάλλει μόνο στη διατήρηση σταθερών αντιλήψεων και σχέσεων, αλλά προσφέρει τη δυνατότητα νέων σκέψεων για αξιόλογα πράγματα που προέρχονται από πλήθος πρότυπα2.
Σ’ αυτή τη διαδικασία, που είναι το έργο των χειριστών της παράδοσης, είναι ανυπολόγιστη η σημασία των επιστημονικών ανακαλύψεων που φωτίζουν τους Νόμους και τις Διεργασίες της Φύσης, αναπόσπαστο μέρος της οποίας είμαστε κι εμείς. Ακόμα κι αν αυτό γίνεται αποσπασματικά και συνοδεύεται από αβεβαιότητες.
Δυσπιστούσα στις αλυσίδες των ιδεών. Αγαπούσα την πολυφωνία.
Κυριακή, 21 Μαΐου 2023.
Ο πρωθυπουργός Εσκόλ*, ανοίγοντας τη συζήτηση στο συνέδριο της ηγεσίας του κόμματος, είπε τα εξής1: Εμείς, σύντροφοι, πρέπει να είμαστε οι πλέον προνομιούχοι τρελοί σε όλη την εβραϊκή ιστορία. Παρ’ όλα αυτά, ή ίσως και γι’ αυτό, πρέπει να τρέξουμε με όλη μας τη δύναμη και συγχρόνως αργά και προσεκτικά.
(*Levi Eshkol, 1895 - 1969. Ο τρίτος κατά σειρά Πρωθυπουργός του Ισραήλ από το 1963 και ιδρυτής του Εργατικού Κόμματος. Το συνέδριο στο οποίο αναφέρεται ο συγγραφέας έλαβε χώρα το 1966.)
Η συζήτηση ήταν έντονη στη Σύγκλητο το 144 π.Χ. γύρω από το ποιος από τους δύο υπάτους, ο Σέρβιος Σουλπίκιος Γάλβας ή ο Αυρήλιος Κόττας, έπρεπε να σταλεί για να καταστείλει την εξέγερση του Βιριάθου στην Ιβηρική χερσόνησο.
Παρεμβαίνοντας ο Σκιπίωνας Αιμιλιανός πρότεινε να μη σταλεί κανείς από τους δύο με το σκεπτικό ότι η αδυναμία του ενός ήταν η φτώχεια του και του άλλου η απληστία.
Την πρότασή του αυτήν ο Σκιπίωνας την έκανε με σοβαρότητα και χωρίς καμιά κακία κι έτσι πέτυχε να μη σταλεί στην επαρχία αυτή κανένας από τους δύο.
Ο Σκιπίωνας Αιμιλιανός θεωρούσε το ίδιο κακούς συμβούλους της εξουσίας και τη φτώχεια και την απληστία2.
Παραπομπές:
1. Άμος Οζ, Η Τέλεια Γαλήνη, Σελ. 169.
2. Λατινικά της Γ΄ Λυκείου, Μ. Πασχάλη - Γ. Σαββαντίδη, Μάθημα 50.
Οι σοφιστές απέδιδαν μαγικές δυνάμεις στο λόγο: Ο λόγος είναι ένας μεγάλος δυνάστης, που ενώ έχει το πιο μικρό και αφανές σώμα, επιτελεί τα πιο θεϊκά έργα· γιατί μπορεί και το φόβο να σταματήσει και τη λύπη να διώξει και χαρά να προκαλέσει και τον οίκτο να αυξήσει1.
Με την υποβολή που ασκούν στην ψυχή οι ωραίες φράσεις, η ζωηρή απαγγελία ή τα δυνατά επιχειρήματα, ο ακροατής μπορεί να παρασυρθεί και να καταστεί πειθήνιο2 όργανο του ρήτορα: Σας συμβούλεψε να φυλάγεστε από μένα και να προσέχετε μήπως σας παρασύρω και σας εξαπατήσω, αποκαλώντας με φοβερό ρήτορα, γητευτή, σοφιστή και όλα τα παρόμοια3.
Ο Πλάτωνας ονομάζει σοφιστή και τον Άδη4. Ξέρει πως να πλανεύει τους ανθρώπους και έτσι δεν θέλουν να επιστρέψουν στον πάνω κόσμο.
Ο Ξενοφών ονομάζει τον Έρωτα σοφιστή5.
(Με τη χαρακτηριστική ποιητικότητά του ο Πλάτωνας υμνεί στον Φαίδρο τον Έρωτα, λέγοντας πως γεμίζει το κενό μεταξύ του όντος και του γιγνομένου και ενώνει τους δύο κόσμους, τον ανθρώπινο και τον θείο.)
Παραπομπές:
1. λόγος δυνάστης μέγας ἐστίν, ὃς σμικροτάτῳ σώματι καὶ ἀφανεστάτῳ θειότατα ἔργα ἀποτελεῖ· δύναται γὰρ καὶ φόβον παῦσαι καὶ λύπην ἀφελεῖν καὶ χαρὰν ἐνεργάσασθαι καὶ ἔλεον ἐπαυξῆσαι*.
Γοργίας, Ἑλένης ἐγκώμιον, 8-14.
(*Discourse is a great potentate, which by the smallest and most secret body accomplishes the most divine works; for it can stop fear and assuage pain and produce joy and make mercy abound.)
2. Η ρητορική αυτή δεινότητα αναγνωρίζονταν - και αναγνωρίζεται - ευρέως στον Adolf Hitler. Στη συζήτηση των μελών του DAP, προδρόμου του NSDAP, στις 12 Σεπτεμβρίου 1919 στην Gaststätte Sterneckerbräu στο Μόναχο* ο Anton Drexler, ιδρυτής του DAP, ενθουσιαμένος από την απήχηση της ομιλίας του άγνωστου τότε Adolf Hitler, που εξανάγκασε τον προηγούμενο ομιλητή καθηγητή Adalbert Baumann να αποχωρήσει από την αίθουσα, είχε φωνάξει: Mensch, der hat a Gosch'n den kunnt ma braucha**. Ο Anton Drexler υπήρξε ένας από τους πολιτικούς παράγοντες που συνέβαλαν καθοριστικά στην ανάδειξη του Adolf Hitler. (** Άνθρωπε! Τι στόμα έχει αυτός! Θα μπορούσαμε να τον χρειαστούμε.)
*Brendan Simms, Hitler, Eine globale Biographie, Σελ.56.
3. φυλάττειν ἐμὲ καὶ τηρεῖν ἐκέλευεν, ὅπως μὴ παρακρούσομαι μηδ᾽ ἐξαπατήσω, δεινὸν καὶ γόητα καὶ σοφιστὴν καὶ τὰ τοιαῦτ᾽ ὀνομάζων*.
Δημοσθένης, Περὶ τοῦ στεφάνου, 276.
(*He bids you be on your guard against me, for fear I should mislead and deceive you, calling me an artful speaker, a mountebank, an impostor, and so forth.)
4. οὕτω καλούς τινας, ὡς ἔοικεν, ἐπίσταται λόγους λέγειν ὁ Ἅιδης, καὶ ἔστιν, ὥς γ᾿ ἐκ τοῦ λόγου τούτου, ὁ θεὸς οὗτος τέλεος σοφιστής τε καὶ μέγας εὐεργέτης τῶν παρ᾿ αὐτῷ.
Πλάτωνας, Κρατύλος, 403 e.
(*So beautiful, as it appears, are the words which Hades has the power to speak; and from this point of view this god is a perfect sophist and a great benefactor of those in his realm.)
Plato, Cratylus, section 403e.
5. Ξενοφώντας, Κύρου Παιδεία, 6,1,41
https://crashnews.gr/#sigProIda2c9890a4f
never seen anything like this in my life he basically explained the declining empire in 90 seconds in a way a child can understand wtf was this televised?? pic.twitter.com/UoFxThMio9
— Para II (@ParacelsusII) September 12, 2023
Κυριάκος Παράσογλου
Αναχωρητής. Nomen est Omen. Αναζητώντας τα Αίτια. Τα Αποτελέσματα θα Ανακοινωθούν.
Συντεταγμένες
Ο διαχειριστής της σελίδας δεν ενδιαφέρεται να πείσει κανέναν και για τίποτα. Πρόκειται για μια πνευματική άσκηση. Τα αποτελέσματά της εκτίθενται στη σύγχρονη μορφή της "αγοράς του δήμου", δηλαδή στα κοινωνικά δίκτυα. Απευθύνονται σ' εκείνους που για οποιονδήποτε λόγο θα τους ενδιέφεραν.
Πνευματικά δικαιώματα
Πνευματικά δικαιώματα δεν υπάρχουν. Η χρήση των περιεχομένων της σελίδας είναι απόλυτα ελεύθερη.
Επικοινωνία