Οι μάντεις αναγνωρίζονταν ως οι ενδιάμεσοι των θεών προς τους ανθρώπους. Οι μάντεις και οι προφήτες είναι άτομα που η αντίληψή και η φαντασία τους ξεπερνάει τα συμβατικά όρια του χώρου, του χρόνου και σε κάποιες περιπτώσεις και της εποχής τους. Οι ιερείς ήταν οι μεσάζοντες των ανθρώπων προς τους θεούς.
Στην επικεφαλίδα αντίγραφο αγάλματος που βρέθηκε στην Πομπηία και παριστάνει τον εναγκαλισμό του φτερωτού Έρωτα και της Ψυχής με φτερά πεταλούδας. Η Ψυχή παριστάνεται συχνά στις αντιλήψεις των καλλιτεχνών, όπως στη Μύρινα ή στην Πομπηία, με φτερά πεταλούδας. Στις λαϊκές δοξασίες η Ψυχή παρομοιάζεται με πεταλούδα, που μετά το θάνατο έφευγε από το σώμα.
Στην ελληνική μυθολογία πρωταγωνιστούν τρεις γενικά Έρωτες. Ο φτερωτός έρωτας, ο οικείος των ποιητών και των γλυπτών που απεικονίζεται εδώ, ήταν γιός του πανούργου Ερμή και της αρνήτριας του έρωτα Άρτεμης. Ο Αντέρωτας ή Αμοιβαίος Έρωτας υπήρξε γιός του Άρη και της Αφροδίτης. Ο Άρης συμβόλιζε την ωμή και άλογη βία που ικανοποιούνταν με τις σφαγές. Οι Έλληνες έβαλαν απέναντί του τη λογική, τη γενναιότητα και τη σοφία που αντιπροσώπευε η Αθηνά. Ο Άρης είχε ηττηθεί δύο φορές από τον Ηρακλή - τη δεύτερη φορά μάλιστα ο Ηρακλής του πήρε και τα όπλα - και είχε τραυματιστεί από τον Διομήδη μπροστά στις πύλες της Τροίας, όπου πολεμούσε στο πλευρό των Τρωών. Και για την Αφροδίτη υπήρχε μια ποικιλία μορφών, όπως η Ουράνια Αφροδίτη. Η μορφή της ως μητέρας του Αμοιβαίου Έρωτα είναι μια από τις πιο γνωστές και προσφιλείς.
Τέλος υπήρχε και ο Ουράνιος Έρωτας που μαζί με τη Γη δημιούργησαν τον Κόσμο. Ο Ουράνιος Έρωτας προήλθε από το Χάος. Το Χάος θεωρούνταν γιός του Χρόνου και αποτελούσε την προσωποποίηση του πρωτογενούς κενού, που προηγείται της δημιουργίας, τότε που η τάξη δεν είχε ακόμη επιβληθεί στα στοιχεία του Κόσμου.
Η γενεαλογία και τα χαρακτηριστικά που κληροδότησαν στις διάφορες όψεις του Έρωτα οι μυθολογικοί1 του γεννήτορες διευκολύνει την κατανόηση των συχνά αλλοπρόσαλλων και φαινομενικά αντιφατικών συμπεριφορών των ερωτευμένων.
Οι Χριστιανοί Πατέρες της Ανατολής δεν έμειναν ασυγκίνητοι μπροστά στον Έρωτα· κυρίως μπροστά στον Ουράνιο Έρωτα. Ερμηνεύοντας τον 44ο Ψαλμό ο Μέγας Βασίλειος σημειώνει πως λησμονούν κάθε επίγεια χαρά “οι του αληθινού κάλλους φιλοθεάμονες … οι τον επουράνιον και μακαριστόν ερώντες έρωτα.” Ο Μέγας Βασίλειος βέβαια είχε φοιτήσει στην Ακαδημία του Πλάτωνα.
Οι Έλληνες υμνολόγησαν τον Έρωτα ως πηγή κάθε αρετής και κάθε ευδαιμονίας. Χαρακτηριστική είναι η αξιολόγηση των ανθρώπων σε συνάρτηση με τη στάση τους απέναντι στον Έρωτα, όπως περιγράφεται στο fr. 271 από την Αύγη του Ευριπίδη: Ἔρωτα δ’ ὅστις μὴ θεὸν κρίνει μέγαν καὶ τῶν ἁπάντων δαιμόνων ὑπέρτατον, ἢ σκαιός ἐστιν ἢ καλῶν ἄπειρος ὢν οὐκ οἶδε τὸν μέγιστον ἀνθρώποις θεόν. Το Συμπόσιο αποτελεί το απαύγασμα αυτής της υμνολογίας.
Κλείνοντας και σε σχέση με το Χάος ως προσωποποίησης του Πρωτογενούς Κενού θα προσθέσω ότι τα πρώτα συμπεράσματα από τις αρχικές παρατηρήσεις του τηλεσκοπίου James Webb ενισχύουν την πιθανότητα, σύμφωνα και με τη Γενική Θεωρία της Σχετικότητας, οι Μαύρες Τρύπες να είναι πηγές Vacuum Energy και κατ' επέκταση να έχουν προκαλέσει τη δημιουργία.
Ο Chris Pearson του βρετανικού RAL Space υποστηρίζει πως "it’s the first time there's been observational evidence that links these theories to the real world". The Economist, February 18th 2023, p.70.
Πηγή Σχολίων για τον Έρωτα και την Κοσμογονία: Pierre Grimal, Λεξικό της Ελληνικής και Ρωμαϊκής Μυθολογίας, University Studio Press.
Παραπομπές:
1. Οι εμπειρίες είναι ατομικές. Ο άνθρωπος βλέπει αυτά που συμβαίνουν ως ατομικά γεγονότα και για να τα εξηγήσει πλάθει διηγήματα. Όταν δεν μπορεί να αναλύσει τα γεγονότα και να βγάλει λογικά συμπεράσματα, διηγείται μύθους. Βιώνει μια μάχη ανωτέρων δυνάμεων που έχει άμεση επίδραση σ' αυτόν και την προσωποποιεί. Οι μύθοι δεν είναι αλληγορίες. Είναι τρόπος έκφρασης αφηρημένης σκέψης. Παρουσιάζουν τη μορφή με την οποία η εμπειρία έγινε συνειδητή. Οι μύθοι παρουσιάζουν μεταφυσικές αλήθειες, χωρίς να αποτελούν θεωρητικές αναλύσεις. (Από την Εισαγωγή και την Απόδοση της Αύρας Ward στο Έπος του Γκιλγκαμές, Ιστός,1994, Σελ.23)
Ποιός θα μπορούσε να αρνηθεί την ύπαρξη π.χ. της Αφροδίτης. Αυτή η θεά δρα ακριβώς με τον ίδιο τρόπο σε κάθε λαό, όπως και στους Έλληνες. Ακόμη και τα ζώα υπακούν στους νόμους της. Είναι απολύτως παράλογο να υποστηρίζει κάποιος πως δεν "πιστεύει" στην Αφροδίτη τη θεά του έρωτα· μπορεί να την παραμελήσει, να την αγνοήσει, όπως την περιφρόνησε ο κυνηγός Ιππόλυτος, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η Αφροδίτη δεν υπάρχει ή δεν δρα. Κατά τον ίδιο τρόπο υπάρχουν και δρουν η Αθηνά και ο Άρης. Ποιός θα ήταν πρόθυμος να αμφισβητήσει ότι σε τελευταία ανάλυση ο Δίας είναι ο θεματοφύλακας της απαραβίαστης κοσμικής τάξης;
Οι θεοί των Ελλήνων ανήκουν στη φυσική τάξη του Κόσμου. Γι' αυτό δεν περιορίζονται σε εθνικά σύνορα και ούτε συνδέονται με ορισμένες ομάδες. Όταν ο Ηρόδοτος επισκέφτηκε την Αίγυπτο και γνώρισε τους ιθαγενείς θεούς, θεώρησε απόλυτα φυσικό ότι εκεί θα συναντούσε επίσης τον Απόλλωνα, τον Διόνυσο και την Άρτεμη. Η Βούβαστις λέγεται στα ελληνικά Άρτεμις (2, 137). Τον Ώρο τον ονομάζουν οι Έλληνες Απόλλωνα· ο Όσιρις είναι ο Διόνυσος (2, 144).
'Οταν οι Χριστιανοί ανακάλυψαν την Αμερική θεώρησαν τους θεούς των Ινδιάνων είδωλα και διαβολικά όντα. Οι Ιουδαίοι πάλι έβλεπαν στους θεούς των γειτονικών λαών τους εχθρούς του Ιεχωβά. Στο σημείο αυτό διαφέρουν οι Έλληνες από τους Ιουδαίους, τους Χριστιανούς και τους Μωαμεθανούς, για τους οποίους μόνο ο δικός τους μοναδικός Θεός είναι ο αληθινός Θεός, ο οποίος απαιτεί τον προσηλυτισμό όσων δεν τον αναγνωρίζουν.
(Bruno Snell, Η Ανακάλυψη του Πνεύματος - Ελληνικές Ρίζες της Ευρωπαϊκής Σκέψης, ΜΙΕΤ, 1997, Σελ.44 - 45.)
2. Ο απλοϊκός και συλλήβδην αφορισμός των Χριστιανών Πατέρων της Ανατολής ως μισαλλόδοξων φανατικών είναι βασικό χαρακτηριστικό ενός λαϊκίστικου και νωθρού διανοητισμού που εξαντλείται στο folklore.
Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, 347 – 407 μ.Χ. είχε συνθέσει ένα μυστικιστικό επίγραμμα προς τιμήν του Επιμενίδη (7ος – 6ος αι. π.Χ.). Ο Επιμενίδης ήταν ο σημαντικότερος Σαμάνος και Εξορκιστής της Αρχαιότητας, διατηρούσε δεσμούς με τον Πυθαγόρα και υπήρξε από τους θεμελιωτές του Ορφισμού στον ελληνικό χώρο : For even a tomb, King, of you They made, who never died, but ever shall be. Chrysostom, Homily 3 on Titus.
Επίσης για τον Κλήμη τον Αλεξανδρινό, 150 – 215 μ.Χ., τον δάσκαλο του Ωριγένη, είναι γνωστό το ακόλουθο: The "prophet" in Titus 1:12 is identified by Clement of Alexandria as "Epimenides" (Stromata, i. 14). In this passage, Clement mentions that "some say" Epimenides should be counted among the seven wisest philosophers.