Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ το 1% των ανώτατων εισοδημάτων του παγκόσμιου πληθυσμού αντιπροσωπεύει περίπου το 15% των εκπομπών. Δηλαδή περισσότερο από το διπλάσιο του μεριδίου του φτωχότερου 50 %.
Οι εκπομπές CO2 για το πλουσιότερο 5% έχουν αυξηθεί. Το φτωχότερο 50% ευθύνεται για μόλις το 6% της συνολικής αύξησης των εκπομπών.
Η έκθεση του ΟΗΕ για το 2020 για τις εκπομπές εκπομπών αναφέρει ότι ο περιορισμός της αύξησης της θερμοκρασίας στους 1,5 βαθμούς Κελσίου, όπως προβλέπεται από τη συμφωνία του Παρισιού του 2015, θα απαιτούσε από το πλουσιότερο 1% να μειώσει το αποτύπωμα άνθρακα έως το 2030 τουλάχιστον κατά 30. Σχεδόν όλα όσα κάνουν οι πλούσιοι συνεπάγονται υψηλότερες εκπομπές ρύπων. Από τη ζωή σε μεγαλύτερα σπίτια έως το να οδηγούν μεγαλύτερα αυτοκίνητα να πετούν συχνότερα και ειδικά με ιδιωτικά τζετ. Η κατανάλωση κρέατος προστίθεται σ’ αυτά, όπως και η κατοχή πισίνας και εξοχικών σπιτιών.
Οι κυβερνήσεις αποφεύγουν τις κοινωνικά διχαστικές πολιτικές και έχουν επικεντρωθεί στην αλλαγή του ενεργειακού μείγματος για όλους, μειώνοντας τη χρήση ορυκτών καυσίμων και ενισχύοντας τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Σε κάποιες ανεπτυγμένες χώρες αύξησαν επιλεκτικά τις ρυθμιστικές επιβαρύνσεις για τη βιομηχανία.
Οι καταναλωτές έχουν επωμιστεί κάποιο κόστος, όπως πράσινες εισφορές στους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος, περιβαλλοντικούς φόρους αεροδρομίων και τέλη διάθεσης συσκευών. Έχουν επίσης οδηγηθεί στη μείωση του αποτυπώματος άνθρακα με επιδοτήσεις για ηλεκτρικά οχήματα, ηλιακούς συλλέκτες και μονώσεις σπιτιών. Αλλά αυτές οι πολιτικές δεν είναι αρκετές.
Καθώς ανακοινώνονται πολύ πιο αυστηροί στόχοι εκπομπών πριν από τη COP26, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να περιορίσουν τις εκπομπές άμεσα. Οι πρόσθετοι φόροι για οτιδήποτε, από καύσιμα αυτοκινήτων έως αέριο οικιακής χρήσης είναι μια προφανής επιλογή. Αλλά θα χτυπούσαν τόσο τους φτωχούς όσο και τους πλούσιους. Και αν πρέπει να είναι αρκετά υψηλοί ώστε να επηρεάσουν την υπερκαταναλωτική συμπεριφορά, αυτοί οι φόροι θα αυξήσουν δυσβάσταχτα το κόστος στους λιγότερο εύπορους. Δηλαδή η δοκιμασμένη κλασική νεοφιλελεύθερη συνταγή της έμμεσης μεταφοράς πόρων από τους φτωχούς στους πλούσιους.
Οι φόροι άνθρακα που απευθύνονται στους πλούσιους θα ανέβουν στην πολιτική ατζέντα. Θα είναι όμως αρκετές οι φορολογικές πολιτικές; Για τους πραγματικά πλούσιους, κανένα επίπεδο φόρου που συνδέεται με τον άνθρακα δεν μπορεί να είναι αποτρεπτικό. Μπορούν να τα αντέξουν όλα: πρόσθετα τέλη για συχνές πτήσεις, εισφορές για μεγάλα αυτοκίνητα και προσαυξήσεις στους λογαριασμούς ενέργειας των νοικοκυριών τους.
Οι κυβερνήσεις ίσως χρειαστεί να υπερβούν τις φορολογικές πολιτικές για να επιβάλουν όρια στις δραστηριότητες. Στις περισσότερες δημοκρατίες, αυτό θα θεωρηθεί ως ακραίο. Αλλά με την πανδημία οι άνθρωποι έχουν ήδη συνηθίσει να ανέχονται περιορισμούς.
Επιπλέον, εάν οι παρεμβάσεις περιοριστούν μόνο στις φορολογικές πολιτικές, υπάρχει ο κίνδυνος δημιουργίας ενός κόσμου στον οποίο τα πλεονεκτήματα των πλουσίων-που μπορούν να πληρώσουν ανώδυνα-θα αυξηθούν ακόμη περισσότερο. Θα είναι όμως κάτι τέτοιο πολιτικά βιώσιμο σε προηγμένες δημοκρατίες όπως οι ΗΠΑ, η Ε.Ε. και η Ιαπωνία; Πολλοί πιστεύουν ότι τίποτα δεν θα αλλάξει. Πάντως όσον αφορά την κλιματική πολιτική ο πρόεδρος των ΗΠΑ δεν δίστασε να προτείνει αυξήσεις φόρων για τους προνομιούχους.
Τι μπορούν να κάνουν οι πλούσιες χώρες για να προετοιμαστούν; Να περιορίσουν εθελοντικά τα ίχνη άνθρακα πριν αυτό γίνει υποχρεωτικό. Δεν αρκεί να επενδύουν περισσότερο στην αειφόρο ανάπτυξη ή να προσφέρουν χρήματα για περιβαλλοντικούς σκοπούς, αν και τέτοιες ενέργειες έχουν σημαντική επίδραση. Χρειάζονται και περικοπές στην κατανάλωση, ειδικά στις πλουσιότερες κοινωνίες που παράγουν που παράγουν και μακράν το περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα.
Το αργότερο μεσοπρόθεσμα θα υπάρξει ένα αναπόφευκτο κόστος για όσους εκτιμούν έναν φανταχτερό τρόπο ζωής. Αλλά έχουμε δει στην πανδημία ότι οι αλλαγές είναι δυνατές. Και δεν πρόκειται για αλτρουισμό. Πρόκειται για το προσωπικό συμφέρον και την ποιότητα της ζωής. Για τους πραγματικά προνοητικούς.
Με μια άλλη διατύπωση: Δεν θα μπορεί κάθε ανεύθυνος πλούσιος ή συγκυριακά ισχυρός να προστατεύει τα σπίτια του σε κάθε πυρκαγιά σε βάρος του δημοσίου.
#ClimateEmergency #ClimateCrisis
*Chico Mendes, 1944-1988. Βραζιλιάνος περιβαλλοντολόγος και συνδικαλιστής. Είχε αφιερωθεί στον αγώνα για την προστασία του τροπικού δάσους του Αμαζονίου και για τα δικαιώματα των ιθαγενών και των αγροτών. Δολοφονήθηκε στις 22 Δεκεμβρίου 1988 από τον κτηματία Darly Alves da Silva. Στη φωτογραφία ο Chico Mendes και η σύζυγός του Ilsamar Mendes το 1988. Η προσφορά του έχει τιμηθεί ποικιλότροπα και διεθνώς από την πολιτική και την τέχνη. 