Αυτό που ορίζουν ως μοναξιά και ερευνούν οι μελετητές του φαινομένου είναι το αίσθημα ενός ατόμου που δεν έχει τις κοινωνικές επαφές που θα ήθελε. Αν και ο ορισμός είναι κάπως αυθαίρετος, το συγκεκριμένο αίσθημα διαφοροποιείται από την επιλογή κάποιου να έχει περιορισμένες κοινωνικές επαφές και που μπορεί να ονομαστεί μοναχικότητα. Διαφοροποιείται επίσης και από αυτό που χαρακτηρίζεται ως κοινωνική απομόνωση και εξαρτάται από τη συχνότητα των συναντήσεων και συνομιλιών με τα μέλη της οικογένειας και τους φίλους.
Σύμφωνα με μια έρευνα του αμερικανικού μη κερδοσκοπικού ιδρύματος Kaiser Family Foundation και του περιοδικού The Economist το 23% των Βρετανών, το 22% των Αμερικανών και το 9% των Ιαπώνων, σ’ όλο το ηλικιακό φάσμα των ενηλίκων, δήλωσαν ότι πάντα ή συχνά νιώθουν μόνοι, ασυντρόφευτοι ή εγκαταλελειμμένοι. Οι Ιάπωνες μάλιστα έπλασαν και μια ειδική λέξη της για τη συγκεκριμένη κατάσταση: hikikomori σημαίνει αυτοί που κλείστηκαν στα σπίτια τους για τουλάχιστον ένα συνεχόμενο εξάμηνο. Μια άλλη έρευνα, του UKLA αυτή τη φορά, δείχνει ότι τα ποσοστά διπλασιάζονται στις ηλικιακές ομάδες πάνω από τα 45 και κυρίως από τα 60 και μετά.
Μέχρι ένα βαθμό η προέλευση του φαινομένου μπορεί ν’ αναζητηθεί στις ασθένειες και κυρίως εκείνες που περιορίζουν την κινητικότητα των ατόμων, σε ψυχικές καταστάσεις, όπως στις αγχώδεις διαταραχές και την κατάθλιψη και σε κοινωνικούς λόγους όπως η μετανάστευση ή η χηρεία. Παράδοξο θεωρήθηκε το εύρημα της έρευνας των Thomas Hansen και Britt Slagvold για λογαριασμό του Πανεπιστημίου Metropolitan στο Όσλο που έδειξε ότι η μοναξιά ως πρόβλημα, κυρίως των ωριμότερων ηλικιών, απασχολεί ένα ποσοστό από 30% έως 55% στις χώρες της νότιας και ανατολικής Ευρώπης, όταν στις αντίστοιχες ηλικιακές ομάδες τα ποσοστά στη δυτική και βόρεια Ευρώπη κυμαίνονται από το 10% έως το 20%. Το παράδοξο προκύπτει από το γεγονός ή το στερεότυπο ότι οι κοινωνίες της δυτικής και βόρειας Ευρώπης χαρακτηρίζονται ως ατομικιστικές, σε αντίθεση με τους νότιους και τους ανατολικούς όπου οι οικογενειακοί δεσμοί θεωρούνται ως ισχυρότεροι. Εκείνο που δεν αναφέρεται και δεν γίνεται γνωστό αν συνεκτιμήθηκε στη συγκριμένη μελέτη, είναι η βαρύτητα της εσωτερικής και εξωτερικής μετανάστευσης στα ποσοστά της μοναξιάς που υπολογίστηκε στις χώρες της νότιας και ανατολικής ευρώπης.
Η αυτάρεσκη αποτίμηση ότι η οικονομική επιτυχία δεν συνεπάγεται απομόνωση και μοναξιά είναι αρκετά ύποπτη, αν όχι έωλη, όπως διαπιστώνεται στην παγκόσμια βρετανική πρωτοτυπία με την Tracey Crouch ως Minister for Loneliness. Και μάλλον είναι το οικονομικό κόστος που καθόρισε την απόφαση για τη σύσταση του εν λόγω υπουργείου. Σύμφωνα με την επιτροπή Jo Cox και την Ένωση Καταναλωτών CO-OP η συνολική ετήσια επιβάρυνση για τους εργοδότες, εξαιτίας της μοναξιάς που βιώνουν μόνιμα ή συχνά τα εννιά εκατομμύρια των Βρετανών, δηλαδή το 14% του πληθυσμού, φτάνει στα 3,5 δισεκατομμύρια δολάρια. Σε κάθε περίπτωση ο συσχετισμός των απαιτήσεων μιας ζωής σε συνθήκες ενός αποχαλινωμένου (νεο)φιλελευθερισμού, που έχει επιβληθεί και στην κοινωνία μας, είναι βάσιμος. Και εννοείται ότι δεν αφορά μόνο τις δυτικές κοινωνίες.
Από τότε που ενσωματώθηκαν στην κινεζική οικονομία οι βασικές αρχές του κρατικού καπιταλισμού και δημιούργησαν το υβριδικό σύστημα της σύγχρονης εποχής, παρατηρούνται κολοσσιαία κύματα εσωτερικής μετανάστευσης. Ανάμεσα σ’ εκείνους που μένουν πίσω τα ποσοστά όσων αισθάνονται μόνοι και εγκαταλελειμμένοι είναι εφιαλτικά. Στην επαρχία Anhui της ανατολικής Κίνας τα στοιχεία που δημοσιεύτηκαν ήδη το 2011 αποκάλυπταν ότι το 78% των κατοίκων βίωναν βαριά ή μέτρια μοναξιά.
Οι επιπτώσεις στην υγεία επίσης δεν είναι αμελητέες χωρίς να είναι ξεκάθαρο, αν η μοναξιά προκαλεί τις αγχώδεις διαταραχές, την κατάθλιψη ή τις παρατεταμένες αϋπνίες και τις κρίσεις πανικού ή αν αυτές ευθύνονται για τη μοναξιά. Στην έρευνα πάντως του Kaiser Family Foundation και του περιοδικού The Economist οι έξι στους δέκα που παραδέχονταν ότι υπέφεραν από μοναξιά, δήλωναν ότι είχαν κάποιου είδους σωματικά ή ψυχικά προβλήματα.
ΚύριεςΠηγές:
1 The Economist, September 1st-7th 2018, pp 45-47.
2 Time, Meet Tracey Crouch, Britain's Minister for Loneliness: How the World's First Loneliness Minister Will Tackle 'the Sad Reality of Modern Life'
3 Jo Cox Commission on Loneliness & Co-operative Group Limited.