Το να είσαι Ανόητος είναι πιο περίπλοκο. Είναι κοινωνική συμπεριφορά. Αν θέλετε, για να το πούμε απλά, είναι αυτός που κάνει γκάφες, που ρωτάει τι κάνει η ωραία σας κυρία στον τύπο που μόλις τον εγκατέλειψε η γυναίκα του. Καταλαβαίνετε; Ο Ανόητος είναι περιζήτητος, ιδίως στις κοσμικές συγκεντρώσεις. Φέρνει τους πάντες σε αμηχανία, μα προσφέρει ευκαιρίες για σχόλια. Στη θετική του μορφή είναι διπλωματικός. Μιλάει εκτός θέματος ακόμη και για τις γκάφες των άλλων, στρέφοντας αλλού τη συζήτηση. Ωστόσο δεν μας ενδιαφέρει, δεν είναι ποτέ δημιουργικός, μηρυκάζει. Ο Ανόητος δεν λέει ότι η γάτα γαβγίζει, μιλάει για τη γάτα όταν οι άλλοι μιλούν για το σκύλο. Λαθεύει στους κανόνες της συζήτησης, κι όταν λαθεύει ωραία είναι υπέροχος. Νομίζω ότι πρόκειται για απειλούμενο είδος, είναι φορέας κυρίως αστικών αρετών.
Α! Ο Βλάκας δεν κάνει λάθη συμπεριφοράς. Κάνει λάθος συλλογισμούς. Είναι αυτός που λέει ότι όλοι οι σκύλοι είναι κατοικίδια ζώα και όλοι οι σκύλοι γαβγίζουν, όμως και οι γάτοι είναι κατοικίδια ζώα, επομένως γαβγίζουν. Ή ότι όλοι οι Αθηναίοι είναι θνητοί, όλοι οι κάτοικοι του Πειραιά είναι θνητοί, επομένως όλοι οι κάτοικοι του Πειραιά είναι Αθηναίοι. Πράγμα που ισχύει. Ναι, αλλά συμπτωματικά. Ο Βλάκας μπορεί να πει και κάτι σωστό, όμως για λανθασμένους λόγους. Μπορούμε να πούμε λανθασμένα πράγματα, αρκεί οι λόγοι να είναι σωστοί. Κατ' ανάγκην. Αλλιώς γιατί να πασχίζουμε τόσο να είμαστε έλλογα όντα.
Ο Βλάκας είναι παμπόνηρος. Τον Ανόητο τον αναγνωριζουμε αμέσως - κι ας μη μιλήσουμε για τον Κρετίνο - ενώ ο Βλάκας κάνει συλλογισμούς περίπου σαν τους δικούς μας, εκτός από κάτι απειροελάχιστο. Είναι δεξιοτέχνης των παραλογισμών. Η βλακεία μιας σκέψης είναι η ασυναρτησία μιας άλλης. Δεν υπάρχει σωτηρία. Κανείς δεν έχει εκπαιδευτεί ν' αναγνωρίζει τους βλάκες. Αφού δεν το κάνει η Ακαδημία των Επιστημών, γιατί να το κάνουν οι άλλοι.
Τον Τρελό τον αναγνωρίζεις αμέσως. Είναι ένας Βλάκας που δεν ξέρει τα κόλπα. Ο Βλάκας προσπαθεί να αποδείξει τη θέση του, έχει λογική αλλήθωρη, ωστόσο έχει λογική. Ο Τρελός, αντίθετα, δεν νοιάζεται για τη λογική προχωρεί με βραχυκυκλώματα. Γι' αυτόν, το κάθετι αποδεικνύει τα πάντα. Ο Τρελός έχει μια έμμονη ιδέα, και οτιδήποτε βρει του κάνει για να την υποστηρίξει. Τον Τρελό τον αναγνωρίζεις από τις ελευθερίες που παίρνει μπροστά στο καθήκον της απόδειξης, από την ευκολία με την οποία δέχεται τις επιφοιτήσεις.
Αποσπάσματα από το Εκκρεμές του Φουκώ του Ουμπέρτο Έκο, Σελ. 88 - 92.