Γιατί μόνη η ελευθερία, λένε, είναι ικανή να θρέψει τα φρονήματα των υπέροχων πνευμάτων, να τα στηρίξει στις ελπίδες τους και συνάμα ν’ ανοίξει το στίβο στην πρόθυμη συναμεταξύ τους άμιλλα και στη φιλοτιμία για τα πρωτεία.
Πιο πέρα, χάρη στα έπαθλα που έχουν τεθεί στα δημοκρατικά καθεστώτα, τα πνευματικά προτερήματα των ρητόρων ακονίζονται με την άσκηση, αποστιλβώνονται, σαν να πούμε, και καθώς είναι φυσικό ξαστράφτουν ελεύθερα με το φως που καταυγάζει την πολιτεία.
Ενώ εμείς οι τωρινοί, έλεγε, μοιάζουμε σαν να συνηθίσαμε από παιδιά σε μια δίκαιη δουλεία, μόνο που δεν μας σπαργάνωσε αυτή από τα πρώτα χρόνια της συνείδησής μας με τις έμφυτες συνήθειές της και τις επαγγελματικές της κλίσεις.
Και δεν έχουμε γευτεί διόλου το πιο όμορφο και πιο γόνιμο νάμα για το λόγο: την ελευθερία, λέει, εννοώ, και γι’ αυτό σε τίποτε άλλο δεν βγαίνουμε μεγαλοφυΐες, παρά μόνο στην κολακεία.
Κι εξακολουθούσε να λέει πως γι’ αυτό όλες τις άλλες ικανότητες μπορούνε να τις αποκτήσουνε και οι υπηρέτες, κανένας όμως δούλος δεν θα μπορούσε ποτέ να γίνει ρήτορας.
Γιατί αμέσως αναπηδά από μέσα του το αίσθημα της στέρησης του ελεύθερου λόγου και σαν φυλακισμένος σφίγγεται από τη συνήθεια των γρονθοκοπημάτων: Γιατί κι ο Δίας, που τα μάτια του βλέπουν παντού, όπως λέει ο Όμηρος*, αφαιρεί τη μισή αρετή του ανθρώπου, απ᾽ τη στιγμή που θα τον βρει η μέρα της σκλαβιάς. * Οδύσσεια, ρ, 322 – 323.
Απόσπασμα από το: Ανωνύμου (Διονυσίου ή Λογγίνου), Περί Ύψους, 31: 1 – 5. Μετάφραση Παναγή Λεκατσά.
Το σύντομο αυτό σύγγραμμα, αν και αρκετά κατεστραμμένο, που πιθανότατα συντέθηκε τον 1 μ. Χ. αιώνα, είναι το μοναδικό της ελληνικής τεχνογραφίας που μπορεί να χαρακτηριστεί ως έργο δημιουργικής κριτικής και δυναμικής αισθητικής θεωρίας.
Ο Ανώνυμος βλέπει το δημιούργημα ως κάτι που έχει άμεση συνάρτηση με τα ηθικά βιώματα του δημιουργού, όχι σαν αυτοτελές καλλιτέχνημα, και με τη μελέτη του πάθους υποσημειώνει πρώτος στην παράδοση της ελληνικής τεχνογραφίας τη σχέση του δημιουργήματος προς τις ψυχοπνευματικές δυνάμεις, που η υπεροχή και η ειλικρίνειά τους εμψυχώνει τα τεχνικά μέσα.
Η συγκεκριμένη άποψη του Ανωνύμου απηχεί πλήρως τη σχετική αντίληψη του Πλάτωνα*, ο οποίος δίνει προτεραιότητα στον δημιουργό έναντι του δημιουργήματος. *Φίληβος, 26 e, 27 b και 28 c & e.
Το περίφημο έργο Περί Ποιητικής του Αριστοτέλη έμεινε επίσης μοναδικό στο είδος του, χωρίς ωστόσο να δημιουργήσει σχολή και συνέχεια. Όλη η λογοτεχνική κριτική πήγαζε από αυτό το έργο κι ένα δοκίμιο στο 3 βιβλίο της Ρητορικής του ίδιου και δευτερευόντως από το Περί λέξεως του Θεόφραστου.
Ο Αριστοτέλης αντιμετωπίζει το λογοτέχνημα σαν ένα αυθυπόστατο καλλιτέχνημα, ανεξάρτητο από την προσωπικότητα του δημιουργού του, που τα πάθη, οι ιδέες και η έμπνευσή του που αποκρυσταλλώνονται στο έργο δεν ενδιαφέρουν σχεδόν καθόλου.
Στην εικόνα της επικεφαλίδας φωτογραφία της προτομής του Δημοσθένη, 384 – 322 π.Χ.
Ο Δημοσθένης υπήρξε ο μεγαλύτερος και πιο ονομαστός ρήτορας της Αθήνας.
Υπερασπιστής της δημοκρατίας απέναντι στη θανάσιμη απειλή της στρατοκρατίας υπό τον Φίλιππο Β΄ της Μακεδονίας, στο πρόσωπό του εικονίζεται η μοίρα του ελληνικού ανθρωπισμού.
Ο Δημοσθένης αγωνίστηκε για τη μεγάλη υπόθεση με ακατάβλητη δύναμη μέσα από σκληρές περιπέτειες κι απογοητεύσεις, παλεύοντας με τιποτένιους αντιπάλους, όπως ο Αισχίνης.
Οι λόγοι του, που μεγάλο μέρος τους διασώθηκε, απεικονίζουν τις σκηνές της θλιβερής τραγωδίας που διαδραματίστηκε προς τα τέλη του 4 π.Χ. αιώνα και είχε ως κατάληξη το θάνατο της δημοκρατίας και την αποσύνθεση της ουσίας του ελληνισμού.
Μετά την ήττα των δημοκρατικών της Αθήνας στον Λαμιακό Πόλεμο το 322 π.Χ. και την αποτυχία του αθηναϊκού στόλου στην Αμοργό το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς από τις δυνάμεις του Αντίπατρου, ο Δημοσθένης αυτοκτόνησε για να μην πέσει στα χέρια των φυγαδοθήρων, όπως ονομάζονταν τότε οι κεφαλοκυνηγοί της ολιγαρχίας και των στρατοκρατών.
#philosophy #poetrycommunity #WritingCommunity #freedom#democracy #ποίηση #δημοκρατία