Τέτοια είναι η επιχειρηματολογία του Αμερικανού Robert Kagan του Brookings Institution, ο οποίος σε πρόσφατο άρθρο του στην Washington Post υποστήριζε ότι η ανάδειξη του Donald Trump απειλεί να εκφασίσει την αμερικανική κοινωνία. Παρόμοιες είναι και οι διαπιστώσεις του Γερμανού Καθηγητή της Νεώτερης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Mainz και Μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου της Adenauer Stiftung Andreas Rödder, ο οποίος προειδοποιεί ότι δημιουργούνται συνθήκες όμοιες με εκείνες της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, που οδήγησαν στην εκλογική επικράτηση των ναζί το 1933 και θεωρεί την πολιτική της ομοϊδεάτισσάς του A Merkel συνυπεύθυνη για τους κινδύνους από τη διάβρωση του πολιτικού κέντρου.

Στο σημείο αυτό πρέπει να υπενθυμιστεί ότι οι αργοπορημένες αυτές αιτιάσεις υπήρξαν από καιρό κοινός τόπος στις διαπιστώσεις όσων έχουν την συναίσθηση της κυκλικότητας των κοινωνικών φαινομένων και της ιστορικής νομοτέλειας. Μ’ άλλα λόγια οι όψιμοι αυτοί επικριτές διαμαρτύρονται, αφού πρώτα αδράνησαν ή και ευλογούσαν όταν στο όνομα ενός αχαλίνωτου οικονομικού φιλελευθερισμού επιβάλλονταν οι περίφημες δυνάμεις της αγοράς. Το μόνο ελαφρυντικό στην ασύγγνωστη πλάνη τους θα μπορούσε να είναι το γεγονός ότι και να παρέμβαιναν η επίδραση θα ήταν από ανύπαρκτη έως αμελητέα. Τὰ δὲ πάντα οἰακίζει Κεραυνὸς (Η δύναμη κατευθύνει τα πάντα) έλεγε ο Ηράκλειτος τον μακρινό 6ο πΧ αιώνα. Και η συγκεκριμένη αυτή δύναμη δεν βρίσκεται στα σπουδαστήρια.

Το αόρατο χέρι της Αγοράς που θα ρύθμιζε τα πάντα, αφού υπέσκαψε τα θεμέλια της δημοκρατίας, απαξιώνοντας έννοιες όπως της κοινωνικής ευθύνης, η οποία συκοφαντήθηκε ως ιδεολογικός αναχρονισμός, προδιαγράφει τώρα μια σειρά αλυσιδωτών αντιδράσεων, τις οποίες οι πολιτικοί υπηρέτες των κατεστημένων δυτικών ολιγαρχιών παρακολουθούν δήθεν ανήσυχοι. Η προσποιητή αμηχανία τους δεν πρέπει να αποπροσανατολίζει: Γνωρίζουν άριστα τι πράττουν. Κι αυτό δεν είναι άλλο από το να μεταστρέφουν ψυχρά κι αδίστακτα τη βούληση των πολιτών, οι οποίοι σε κάθε ευκαιρία δείχνουν απροκάλυπτα την αποστροφή τους σε οποιονδήποτε καθεστωτικό. Σημαντικό μέρος των υποστηρικτών του Bernard "Bernie" Sanders εκτιμάται ότι θα απόσχουν της εκλογικής διαδικασίας ή θα στραφούν σε άλλες υποψηφιότητες θεωρώντας την επιλογή της Hillary Rodham-Clinton επιεικώς ως ατυχή. Η ενδεχόμενη επικράτησή της θα οφείλεται στο εκβιαστικό δίλλημα της λογικής του το μη χείρον βέλτιστον.

Η περίπτωση όμως του Brexit είναι το πλέον αποκαλυπτικό παράδειγμα των πολιτικών διεργασιών που λαμβάνουν χώρα ερήμην της κοινωνίας. Ύστερα από τη δήλωση του Αμερικανού Υπουργού των Εξωτερικών John Kerry ότι η αποχώρηση δεν θα πραγματοποιηθεί τελικά, το δικηγορικό γραφείο του Λονδίνου Mishcon de Reya, σύμφωνα με το BBC, προειδοποιεί ώστε να τηρηθούν οι προβλεπόμενοι κοινοβουλευτικοί κανόνες στη διαδικασία αποχώρησης. Εν ολίγοις ο Πρωθυπουργός που θα αποφασίσει να ενεργοποιήσει το άρθρο 50 θα πρέπει προηγουμένως να έχει λάβει την έγκριση της Βουλής, κατόπιν διεξοδικής συζήτησης επι του θέματος. Στο μεταξύ η αγγλική στερλίνα έχει κατρακυλήσει στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 31 ετών, η πρωτοκαθεδρία του City ως παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού κέντρου απειλείται. Μ’ άλλα λόγια και το Brexit μετατρέπεται σε Bremain. Κι όλα αυτά για ένα μάλλον παρορμητικό αποτέλεσμα στο οποίο παρασύρθηκε ο βρετανικός λαός με την παραπειστική επιχειρηματολογία πολιτικών στελεχών, τα οποία, όπως και στην ελληνική περίπτωση, επιβάρυναν και διαίρεσαν ανενδοίαστα την κοινωνία μεταθέτοντας σ’ αυτήν την επίλυση των εσωκομματικών τους διαφορών, προδιαγράφοντας μια πορεία διασυρμού της χώρας τους. Η αδυναμία χειρισμού των αντιδράσεων των πολιτών και ο αιφνιδιασμός των ίδιων από την ανέλπιστη έκβαση κατέδειξαν την κραυγαλέα υστέρηση των ικανοτήτων τους έναντι των ιδεών τους.

Εν τω μεταξύ ξυπνάει ο εφιάλτης της κατάρρευσης των ιταλικών τραπεζών με τη γερμανική ηγεσία να εισηγείται σε μια τέτοια περίπτωση το bail in. Η άποψη του John Maynard Keynes παραμένει πάντα επίκαιρη. Υποστήριζε λοιπόν ο μείζων αυτός οικονομολόγος ότι οι κανόνες της ελεύθερης αγοράς μοιάζουν με τις προσδοκίες των επιβατών ενός αυτοκινήτου που κινείται χωρίς τιμόνι, οι οποίοι πιστεύουν ότι θα βρίσκει μόνο του τη σωστή πορεία και ταχύτητα.         

Αν θα έπρεπε να συνοψίσω και να παρουσιάσω εικαστικά αυτά που συμβαίνουν και περισσότερο αυτά που έρχονται θα επέλεγα τον πίνακα του Τζόρτζ Γκρός¹ στην επικεφαλίδα. Ο τίτλος, του κύκλου τα γυρίσματα² ,προέρχεται από τον Ερωτόκριτο του Β Κορνάρου.    

Παραπομπές:

1. Georg Ehrenfried Groß ή George Grosz, 1893-1959.Γερμανός ζωγράφος, καθηγητής πανεπιστημίου και συγγραφέας. Υπήρξε από τα βασικά μέλη της καλλιτεχνικής τάσης που ονομάστηκε Νέα Αντικειμενικότητα κατά την περίοδο της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης (1919-1933). Συνέπραξε ενεργά και αναδείχτηκε σε μια από τις εμβληματικές φυσιογνωμίες στο καλλιτεχνικό κίνημα της Αισθητικής Αναρχίας, το οποίο συνίστατο στη διαμαρτυρία ενάντια στη βαρβαρότητα του πολέμου και της κυρίαρχης πολιτικής αντίληψης της εποχής. Οι θιασώτες της κίνησης, που ονομάστηκε Dada και αποτέλεσε το προδρομικό στάδιο του σουρεαλισμού, οι Ντανταϊστές, πίστευαν ότι επικρατούσες τάσεις συνιστούσαν μια καταπιεστική διανοητική αγκύλωση, τόσο στην τέχνη όσο και στην καθημερινότητα.

Έντονα πολιτικοποιημένος ο Τζόρτζ Γκρός είχε πάρει μέρος στην εξέγερση των Σπαρτακιστών τον Ιανουάριο του 1919, συνελήφθη και απέδρασε. Την ίδια χρονιά οργανώθηκε στο Κομμουνιστικό Κόμμα Γερμανίας. Το 1921 κατηγορήθηκε για προσβολή του γερμανικού στρατού, στον οποίο είχε υπηρετήσει για ένα διάστημα έως το 1915 ως εθελοντής, όπως και πολλοί άλλοι καλλιτέχνες, οι οποίοι εκτιμούσαν τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο με την αφελή ψευδαίσθηση ως τον "πόλεμο που θα σταματούσε όλους τους πολέμους". Για την προσβολή του επιβλήθηκε πρόστιμο και οι αρχές κατέστρεψαν τη συλλογή των έργων του Gott mit uns - Ο Θεός μεθ' ημών-που επρόκειτο για το σύνθημα που έφεραν στη ζώνη τους οι στρατιώτες της Reichswehr. Την ίδια χρονιά επισκέφτηκε τη Σοβιετική Ένωση και κατά την πεντάμηνη παραμονή του συναντήθηκε με τους Λένιν, Τρότσκι και Ζινόβιεφ. Ο Τζόρτζ Γκρος διαφώνησε και αποχώρησε από το ΚΚΓ το 1922, παραμένοντας ωστόσο ενεργά στον πολιτικό χώρο της Αριστεράς. Απογοητευμένος το 1932, τη χρονιά πριν ο Α Χίτλερ εκλεγεί Καγκελάριος, εγκατέλειψε τη Γερμανία για τις ΗΠΑ, έναντι των οποίων έτρεφε έναν ρομαντικό ενθουσιασμό. Το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς προσκλήθηκε να διδάξει στην Ένωση Φοιτητών Καλών τεχνών της Νέας Υόρκης, κάτι που θα έκανε για όλα τα υπόλοιπα χρόνια έως το 1954. Αν και Αμερικανός πολίτης από το 1938, επέστρεψε στη γενέτειρά του, το Βερολίνο, το 1955. Πέθανε εκεί το 1959, από τα τραύματα που του προκάλεσε μια πτώση σε σκάλες, κάποιο βράδυ που είχε πιει υπερβολικά.

2.Tου Κύκλου τα γυρίσματα, που ανεβοκατεβαίνουν,

και του Τροχού, που ώρες ψηλά κι ώρες στα βάθη πηαίνουν

με του Καιρού τα αλλάματα, που αναπαημό δεν έχουν,

μα στο Kαλό κι εις το Kακό περιπατούν και τρέχουν.

Ερωτόκριτος, Ο τροχός της μοίρας.

Βιτσέντζος Κορνάρος, 1553 – 1613. Από τους κυριότερους εκπροσώπους της κρητικής λογοτεχνίας. Γόνος εξελληνισμένης βενετσιάνικης οικογένειας από τη Σητεία.