Οι σοφιστές απέδιδαν μαγικές δυνάμεις στο λόγο: Ο λόγος είναι ένας μεγάλος δυνάστης, που ενώ έχει το πιο μικρό και αφανές σώμα, επιτελεί τα πιο θεϊκά έργα· γιατί μπορεί και το φόβο να σταματήσει και τη λύπη να διώξει και χαρά να προκαλέσει και τον οίκτο να αυξήσει1.
Με την υποβολή που ασκούν στην ψυχή οι ωραίες φράσεις, η ζωηρή απαγγελία ή τα δυνατά επιχειρήματα, ο ακροατής μπορεί να παρασυρθεί και να καταστεί πειθήνιο2 όργανο του ρήτορα: Σας συμβούλεψε να φυλάγεστε από μένα και να προσέχετε μήπως σας παρασύρω και σας εξαπατήσω, αποκαλώντας με φοβερό ρήτορα, γητευτή, σοφιστή και όλα τα παρόμοια3.
Ο Πλάτωνας ονομάζει σοφιστή και τον Άδη4. Ξέρει πως να πλανεύει τους ανθρώπους και έτσι δεν θέλουν να επιστρέψουν στον πάνω κόσμο.
Ο Ξενοφών ονομάζει τον Έρωτα σοφιστή5.
(Με τη χαρακτηριστική ποιητικότητά του ο Πλάτωνας υμνεί στον Φαίδρο τον Έρωτα, λέγοντας πως γεμίζει το κενό μεταξύ του όντος και του γιγνομένου και ενώνει τους δύο κόσμους, τον ανθρώπινο και τον θείο.)
Παραπομπές:
1. λόγος δυνάστης μέγας ἐστίν, ὃς σμικροτάτῳ σώματι καὶ ἀφανεστάτῳ θειότατα ἔργα ἀποτελεῖ· δύναται γὰρ καὶ φόβον παῦσαι καὶ λύπην ἀφελεῖν καὶ χαρὰν ἐνεργάσασθαι καὶ ἔλεον ἐπαυξῆσαι*.
Γοργίας, Ἑλένης ἐγκώμιον, 8-14.
(*Discourse is a great potentate, which by the smallest and most secret body accomplishes the most divine works; for it can stop fear and assuage pain and produce joy and make mercy abound.)
2. Η ρητορική αυτή δεινότητα αναγνωρίζονταν - και αναγνωρίζεται - ευρέως στον Adolf Hitler. Στη συζήτηση των μελών του DAP, προδρόμου του NSDAP, στις 12 Σεπτεμβρίου 1919 στην Gaststätte Sterneckerbräu στο Μόναχο* ο Anton Drexler, ιδρυτής του DAP, ενθουσιαμένος από την απήχηση της ομιλίας του άγνωστου τότε Adolf Hitler, που εξανάγκασε τον προηγούμενο ομιλητή καθηγητή Adalbert Baumann να αποχωρήσει από την αίθουσα, είχε φωνάξει: Mensch, der hat a Gosch'n den kunnt ma braucha**. Ο Anton Drexler υπήρξε ένας από τους πολιτικούς παράγοντες που συνέβαλαν καθοριστικά στην ανάδειξη του Adolf Hitler. (** Άνθρωπε! Τι στόμα έχει αυτός! Θα μπορούσαμε να τον χρειαστούμε.)
*Brendan Simms, Hitler, Eine globale Biographie, Σελ.56.
3. φυλάττειν ἐμὲ καὶ τηρεῖν ἐκέλευεν, ὅπως μὴ παρακρούσομαι μηδ᾽ ἐξαπατήσω, δεινὸν καὶ γόητα καὶ σοφιστὴν καὶ τὰ τοιαῦτ᾽ ὀνομάζων*.
Δημοσθένης, Περὶ τοῦ στεφάνου, 276.
(*He bids you be on your guard against me, for fear I should mislead and deceive you, calling me an artful speaker, a mountebank, an impostor, and so forth.)
4. οὕτω καλούς τινας, ὡς ἔοικεν, ἐπίσταται λόγους λέγειν ὁ Ἅιδης, καὶ ἔστιν, ὥς γ᾿ ἐκ τοῦ λόγου τούτου, ὁ θεὸς οὗτος τέλεος σοφιστής τε καὶ μέγας εὐεργέτης τῶν παρ᾿ αὐτῷ.
Πλάτωνας, Κρατύλος, 403 e.
(*So beautiful, as it appears, are the words which Hades has the power to speak; and from this point of view this god is a perfect sophist and a great benefactor of those in his realm.)
Plato, Cratylus, section 403e.
5. Ξενοφώντας, Κύρου Παιδεία, 6,1,41