Ἀρχὴ φιλαργυρίας ὑπόθεσις ἐλεημοσύνης, τέλος δὲ ταύτης μῖσος πρὸς πένητας. Ἕως οὗ συνάξῃ, ἐλεήμων γίνεται· τῶν χρημάτων δὲ παρόντων, τὰς χεῖρας ἀπέσφιγξεν.α
(Αρχή της φιλαργυρίας είναι η πρόφαση της ελεημοσύνης. Τέλος της, το μίσος προς τους φτωχούς. Έως ότου κάποιος συγκεντρώσει χρήματα, κάνει ελεημοσύνες. Όταν όμως τα συγκεντρώσει, σφίγγουν τα χέρια του.*)
(*The beginning of love of money is the pretext of almsgiving, and the end of it is hatred of the poor. So long as he is collecting he is charitable, but when the money is in hand he tightens his hold.)
Ο σύγχρονος υπαρξισμός μελετάει τα ίδια ανθρωπολογικά φαινόμενα που έχει μπροστά στα μάτια του ο μοναχικός ασκητισμός.
Η διαφορά βρίσκεται στο ότι η γενική τοποθέτηση του σύγχρονου υπαρξισμού είναι εξωθρησκευτική και απολύτως εγωλογική. Ο μοναχικός ασκητισμός έχει σταθερό σημείο αναφοράς την πίστη στον τριαδικό Θεό. Αυτή η αναφορά τον βοηθάει να περάσει από τις καταστάσεις της απελπισίας και του πένθους στην ελπίδα και τη χαρά. Να υπενθυμίσω εδώ πως ο Αριστοτέλης στα Μετά τα Φυσικά του, που τα έγραψε το 350 π.Χ1., γνώριζε και έλεγε πως κανένας δεν μπορούσε να αντέξει τη ζωή της καθαρής λογικής παρά μόνο για λιγόχρονα διαστήματα. (Μετά τα Φυσικά, 1072 b.)
Πίστη σημαίνει ταπεινότητα και ταπεινότητα σημαίνει αναγνώριση της μηδαμινότητάς μας: Είσαι κι εσύ, ανόητε, μια μονάδα που αποβλέπει στο σύνολο, έστω κι αν έχεις ξεχάσει ότι τίποτα δεν έγινε για χάρη σου αλλά για χάρη εκείνου*. Πλάτων, Νόμοι, Ι, 903 c.
(*Whereof thy portion also, O perverse man, is one, and tends therefore always in its striving towards the All, tiny though it be. But thou failest to perceive that all partial generation is for the sake of the Whole, in order that for the life of the World-all blissful existence may be secured, —it not being generated for thy sake, but thou for its sake.)
α) Το απόσπασμα προέρχεται από το Λόγο Περὶ φιλαργυρίας (Καθὼς καὶ περὶ ἀκτημοσύνης) της Κλίμακας. Ο Άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης (περ. 525-605) ή αλλιώς γνωστός και ως Ιωάννης της Κλίμακος, είναι άγιος της Ορθόδοξης και της Καθολικής Εκκλησίας. Η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 30 Μαρτίου. Είναι γνωστός για το έργο του Οὐρανοδρόμος Κλίμαξ, κοινώς γνωστή και ως "Κλίμακα του Ιωάννου". Υπήρξε Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Όρους Σινά.
John Climacus (Greek: Ἰωάννης τῆς Κλίμακος; Latin: Ioannes Climacus; Arabic: يوحنا السلمي, romanized: Yuḥana al-Sêlmi), also known as John of the Ladder, John Scholasticus and John Sinaites, was a 6th–7th-century Christian monk at the monastery on Mount Sinai. He is revered as a saint by the Eastern Orthodox Church and Roman Catholic Church. Of John's literary output we know only the Κλῖμαξ (Latin: Scala Paradisi) or The Ladder of Divine Ascent. The Ladder describes how to raise one's soul and body to God through the acquisition of ascetic virtues.
Παραπομπή:
1. Αργότερα βέβαια, το 340 π.Χ., στα Ηθικά Νικομάχεια υποστήριζε πως πρέπει να απορρίψουμε τον παλιό κανόνα της ζωής που συνιστά ταπεινότητα και προτρέπει τον άνθρωπο να σκέφτεται με μέτρα ανθρώπινα: θνητά φρονεῖν τον θνητόν. Επειδή ο άνθρωπος έχει μέσα του κάτι θείο, το πνεύμα, και όσο χρόνο μπορεί να ζει σ’ αυτό το επίπεδο της εμπειρίας, πρέπει να ζει σαν να μην ήταν θνητός: θεόν εἶναι τον ἄνθρωπον. (Ηθικά Νικομάχεια, 1177 b 24 – 1178 a 2.)
Δεκατρία χρόνια αργότερα, το 327 π.Χ., ο πιο φημισμένος μαθητής του Αριστοτέλη, ο Αλέξανδρος, απαιτούσε να λατρεύεται ως θεός.
Είναι αξιοσημείωτο πως την ίδια περίοδο, το 340 π.Χ., ο Πλάτωνας στους Νόμους του, που αποτελούν το επιστέγασμα της φιλοσοφίας του, αναδείκνυε την ανθρώπινη μηδαμινότητα.
Ο ιδρυτής του Στωικισμού προχώρησε ακόμη παραπέρα: για τον Ζήνωνα, το πνεύμα του ανθρώπου δεν συγγενεύει απλώς με τον θεό, είναι ο θεός, μια μερίδα της θείας ουσίας στην καθαρή ή την ενεργό της κατάσταση. (Stoicorum Veterum Fragmenta, I, 146.)