Εκτός αυτού τα προϊόντα της μίμησης προκαλούν ευχαρίστηση σε όλους τους ανθρώπους — απόδειξη αυτό που συμβαίνει στην πράξη: πράγματα που μας προκαλούν δυσαρέσκεια όταν τα βλέπουμε μπροστά μας, μας προκαλούν ευχαρίστηση όταν αντικρίζουμε τις πιο ακριβείς απεικονίσεις τους· έτσι δεν συμβαίνει, π.χ., με τις εικόνες ευτελέστατων ζώων ή νεκρών; Αυτού, πάλι, του πράγματος η αιτία είναι το ότι η γνώση και η κατανόηση των πραγμάτων δεν είναι κάτι το εξαιρετικά ευχάριστο μόνο στους φιλοσόφους, αλλά το ίδιο και σε όλους τους άλλους ανθρώπους, αυτοί όμως έχουν λίγη μόνο μετοχή σ᾽ αυτήν. Ο λόγος που ευχαριστιούνται βλέποντας τις εικόνες είναι ότι την ώρα που τις βλέπουν αρχίζουν να κατανοούν και να ανακαλύπτουν τι είναι το κάθε πράγμα, π.χ. ότι αυτός εκεί ο άνθρωπος είναι ο τάδε. Γιατί αν ένας δεν έχει δει το πράγμα πιο μπροστά, την ευχαρίστηση δεν θα του την προκαλέσει η εικόνα ως προϊόν μίμησης· η ευχαρίστησή του θα οφείλεται στην τεχνική της εκτέλεσης ή στο χρώμα ή σε κάποιαν άλλη τέτοια αιτία.
Αφού λοιπόν η μίμηση είναι κάτι βαλμένο μέσα μας από τη φύση, όπως επίσης και η αίσθηση της αρμονίας και του ρυθμού (είναι φανερό ότι τα μέτρα είναι μόρια των ρυθμών), όσοι ήταν από μιας αρχής ιδιαίτερα προικισμένοι σ᾽ αυτά τα πράγματα από τη φύση, προάγοντάς τα —σιγά σιγά— δημιούργησαν από τα αρχικά αυτοσχεδιάσματα την ποίηση.
Αριστοτέλης, Ποιητική, IV, 2 – 4, 1448 b. Μετάφραση: Δημήτριος Λυπουρλής. Τα σχόλια βασίστηκαν στην ερμηνεία της Ποιητικής από τον Ιωάννη Συκουτρή3.
Παραπομπές:
1. Ο ορισμός της ποίησης θα πρέπει να κατανοείται με την ευρύτερη έννοια της καλλιτεχνικής δημιουργίας.
Όσα υποστηρίζει ο Αριστοτέλης για την ποίηση ισχύουν και για τις άλλες τέχνες, όπως τη ζωγραφική.
Ήδη από τον 5ο αιώνα π.Χ. ο ποιητής Σιμωνίδης έλεγε πως: ζωγραφίαν μεν είναι φθεγγομένην την ποίησιν, ποίησιν δε σιγώσαν την ζωγραφίαν. (ζωγραφική είναι η ποίηση που μιλάει και ποίηση είναι η σιωπηλή ζωγραφική.)
Με τη φράση αυτή ο Σιμωνίδης διατύπωσε τον κανόνα της: ut pictura poesis, τον οποίο υιοθέτησε ο Οράτιος στην Ars Poetica, κάνοντάς τον ευρύτερα γνωστό.
Σ’ αντίθεση με τα προηγούμενα οι Σχολαστικοί του Μεσαίωνα υποστήριζαν πως: pictura est laicorum literatura (η ζωγραφική είναι η λογοτεχνία των λαϊκών ανθρώπων.)
2. Ο Αριστοτέλης, βαθύτατα επηρεασμένος από τον δάσκαλό του, όπως και οι αρχαίοι γενικά, έστρεφαν το ενδιαφέρον τους στους καθολικούς και πανανθρώπινους νόμους της νόησης και της υπερχρονικής ηθικής. Δηλαδή της αλήθειας που βρίσκεται πάνω από τα αισθητά.
Οι δημιουργοί της αρχαίας εποχής αντικειμενικοποιούσαν το καλλιτεχνικό έργο. Σήμερα οι δημιουργίες έχουν υπαχθεί στον ατομισμό και αποτελούν εκφράσεις της υποκειμενικής ψυχικότητας του καλλιτέχνη. Η έμφαση στον ατομικό ψυχισμό του καλλιτέχνη είναι καρπός της χριστιανικής διδασκαλίας για την ξεχωριστή αξία της καθεμιάς ψυχής και επίσης του εγωκεντρισμού που αποτελεί τον πολιτικό πυρήνα του νεοφιλελευθερισμού. (Noreena Hertz, The Lonely Century, 2021.)
Κάτι παρόμοιο με τους αρχαίους υποστηρίζει στην Τέχνη του Μυθιστορήματος και ο αείμνηστος πλέον Μίλαν Κούντερα, όπου λέει πως ο μυθιστοριογράφος πρέπει να χάνεται πίσω από το έργο του. Milan Kundera, Η Τέχνη του Μυθιστορήματος, Σελ. 167.
Ο Αριστοτέλης, προσδιορίζοντας την έννοια και το αντικείμενο της τέχνης, λέει: ἡ μὲν οὖν τέχνη, ὥσπερ εἴρηται, ἕξις τις μετὰ λόγου ἀληθοῦς ποιητική ἐστιν, ἡ δ᾽ ἀτεχνία τοὐναντίον μετὰ λόγου ψευδοῦς ποιητικὴ ἕξις, περὶ τὸ ἐνδεχόμενον ἄλλως ἔχειν. (Η τέχνη λοιπόν είναι, όπως είπαμε, μια έλλογη κατασκευαστική έξη· αντίθετα, η α-τεχνία είναι κατασκευαστική έξη που καθοδηγείται από μια λανθασμένη λογική. Αντικείμενο και των δύο είναι αυτό που επιδέχεται μεταβολή.) Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, Z, 1140 a. Μετάφραση: Δημήτριος Λυπουρλής.
Μέσα στη μεταβολή η ουσία παραμένει αναλλοίωτη. Ο ποιητής δεν ενεργεί σύμφωνα με τις ανεξέλεγκτες εμπνεύσεις της στιγμής, ούτε αφήνεται να παρασυρθεί από το χάος των εξωτερικών εντυπώσεων ή των εσωτερικών παρορμήσεων. Αυτή είναι η διαφορά της μίμησης από την αντιγραφή.
Στο χάος αυτό ο ποιητής εισάγει τάξη και λόγο, νόημα και αντικειμενικούς νόμους. Από το σωρό των ανθρώπινων αισθημάτων, παθημάτων και πράξεων δημιουργεί έναν κόσμο. Στα Μεταφυσικά ο Αριστοτέλης λέει: ἡ μὲν ἐμπειρία τῶν καθ' ἕκαστόν ἐστι γνῶσις ἡ δὲ τέχνη τῶν καθόλου. (η εμπειρία είναι γνώση των επιμέρους, ενώ η τέχνη γνώση των καθολικών. 981 a.15.
3. Ο Ιωάννης Συκουτρής, 1901 – 1937, υπήρξε γόνος φτωχής και πολυμελούς οικογένειας από τη Χίο. Παρά τη σύντομη ζωή του - ο Ιωάννης Συκουτρής αυτοκτόνησε – κατόρθωσε με το έργο του να αποκτήσει διεθνή απήχηση. Ως αιτία της αυτοκτονίας του έχουν αναφερθεί η συσσωρευμένη ψυχολογική του φόρτιση από η κακόβουλη κριτική που είχε δεχτεί για την εισαγωγή και τα σχόλια του στο Συμπόσιο, αλλά και από την κοινωνική πραγματικότητα της Γερμανίας. Η επικράτηση του ναζισμού του είχε αφαιρέσει τις ελπίδες για την τελική επικράτηση των ανθρωπιστικών αξιών στην εξέλιξη της ανθρωπότητας.
Μετά το θάνατό του ο Γερμανός δάσκαλός του Πάουλ Μάας τον εγκωμίασε χαρακτηρίζοντάς τον ως: τον οξυνούστατο κριτικό του ελληνικού πεζού λόγου, που παρήγαγε το ελληνικό έθνος μετά τον Κοραή. (Πηγή: sansimera.gr)