Η συνολική εξέλιξη των 200 χωρών του πλανήτη τα τελευταία 200 χρόνια συνιστά μια αξιοθαύμαστη ιστορία διαρκούς προόδου. Σύμφωνα με τις στατιστικές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, του Ο Η Ε και της Παγκόσμιας Τράπεζας, όπως τουλάχιστον παρουσιάζονται από τον 66χρονο Σουηδό καθηγητή της ιατρικής Hans Rosling, επιβεβαιώνουν αναμφισβήτητα τη διαρκή βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του συνολικού πληθυσμού. Ο επιστήμονας, τον οποίο το περιοδικό Time κατατάσσει στις 100 σημαντικότερες προσωπικότητες του πλανήτη, υποστηρίζει ότι με τις νέες τεχνολογίες, το διεθνές εμπόριο, την ειρηνική συνύπαρξη μπορούν σταδιακά όλοι να απολαύσουν, έστω σε κάποιο βαθμό τα κυριότερα αγαθά της προόδου. Τα δεδομένα που επικαλείται για τη γραμμική προβολή και την εκτίμησή του είναι τα ακόλουθα: Ο προσδοκώμενος χρόνος ζωής φτάνει σήμερα στα 71 χρόνια, έναντι των 55 ετών το 1964. Η αύξηση του πληθυσμού συμβαίνει με ποσοστό 1,1% , που είναι το μισό απ’ ότι το 1971 (2,1%) και οφείλεται κυρίως στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και στο περιορισμό της παιδικής θνησιμότητας. Το 84% των παιδιών, δηλαδή τέσσερα στα πέντε, σήμερα δέχεται τους βασικούς εμβολιασμούς. Η παιδική θνησιμότητα (έως τα 5 έτη) περιορίστηκε τα τελευταία 20 χρόνια επίσης στο μισό: από το 9% στο 5%. Επίσης 4 στους 5 ανθρώπους σήμερα γνωρίζουν ανάγνωση και γραφή. Ο αριθμός των θυμάτων από φυσικές καταστροφές είναι επίσης ο μισός σε σχέση με το 1970. Ως απόλυτη φτώχεια ορίζεται η κατάσταση κάποιου, που έχει στη διάθεσή του λιγότερο από ένα δολάριο τη μέρα. Τα άτομα που βρίσκονται ακόμη σ’ αυτήν την κατάσταση φτάνουν στα 1,2 δις και είναι τα περίπου τα μισά απ’ ότι το 1990. Αξίζει να επισημανθεί ότι ανάμεσα στα περίπου δύο δισεκατομμύρια φτωχών και απόλυτα φτωχών, που ζουν κυρίως στην ασιατική ενδοχώρα και σε περιοχές της Αφρικής και του ενός δισεκατομμυρίου των πλουσίων (Βόρεια Αμερική, Ευρώπη, Ιαπωνία) υπάρχει η παγκόσμια μεσαία τάξη των περίπου τεσσάρων δισεκατομμυρίων, η οποία ουσιαστικά σχηματίστηκε τις τελευταίες δεκαετίες. ‘Ο σκοπός μας δεν είναι να βελτιώσουμε τον κόσμο. Ο στόχος είναι να αλλάξουμε την εικόνα που υπάρχει για τον κόσμο’ υπογραμμίζει ο κ. H Rosling. Η παρουσίαση της έρευνάς του στο BBC γνώρισε τεράστια επιτυχία, οι Financial Times τον χαρακτήρισαν Data Rockstar. Με μια ισχυρή δόση σκωπτικού καγχασμού θεωρεί τον πρώην αμερικανό Πρόεδρο G W Bush ως τον σημαντικότερο, έστω εκ παραδρομής, οικολόγο. Η πολιτική του οδήγησε τη μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη στο crashτου 2008 και στην παρεπόμενη ύφεση, η οποία, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, είχε ως αποτέλεσμα τη δραστική μείωση της εκπομπής αερίων ρύπων. Παρόμοιο αποτέλεσμα δεν πέτυχε ως τώρα καμία οργανωμένη προσπάθεια κρατών ή οργανώσεων. Το Ίδρυμά του, Gapminder NGO, Stockholm, υποστηρίζει ότι και ο ρατσιστικά ύποπτος επισιτιστικός φόβος, που διασπείρεται κυρίως από τους δυτικούς, λόγω του διαρκώς αυξανόμενου παγκόσμιου πληθυσμού, που το 2100 εκτιμάται ότι θα πλησιάζει τα δέκα δισεκατομμύρια, είναι ουσιαστικά αστήρικτος, δεδομένου ότι οι σύγχρονες εφαρμογές μπορούν να αυξήσουν εκθετικά τις παραγωγικές δυνατότητες της γεωργίας. Λιμοί, σεισμοί και καταποντισμοί υπήρχαν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Η αναντίρρητη τάση βελτίωσης δημιουργεί την περιρρέουσα ατμόσφαιρα για ανάληψη δράσεων με προσδοκίες επιτυχίας. Don’t Panic δεν σημαίνει αδράνεια. Φυσικά είναι ο δύσκολος δρόμος: απαιτείται υπεύθυνος σχεδιασμός, διαρκής και έγκυρη ενημέρωση και πάνω απ΄ όλα μεθοδική δουλειά. Ίσως και πέρα από τα στενά όρια του άμεσου προσωπικού οικονομικού οφέλους. Ο ίδιος ο απόστολος της τεκμηριωμένης αισιοδοξίας έδρασε για περίπου δύο δεκαετίες στις φτωχότερες γωνιές της Αφρικής και υπήρξε ιδρυτικό μέλος των Σουηδών Γιατρών Χωρίς Σύνορα, μέχρι να αναγνωριστεί η δουλειά του. Την απάντηση στο γιατί χρειάστηκε τόσο τη δίνει ο Βρετανός φιλόσοφος του 19ου John Stuart Mill: ο απελπισμένος σκεπτικιστής αντιμετωπίζεται ως ο σοφότερος, ανάμεσα στους άλλους που ελπίζουν. Οι λόγοι είναι απλοί και ευδιάκριτοι: Bad news sells. Άλλωστε η απαισιοδοξία είναι cool. Εκτός του ότι απαλλάσσει από προσπάθειες και ευθύνες, εξασφαλίζει την άνεση της ασφαλούς κριτικής των άλλων, εν αναμονή της αποτυχίας, η οποία εκλαμβάνεται ως επαλήθευση της διορατικότητας τους και ηθική επιβεβαίωση. Τη χαρακτηρίζω ως την αρετή των ευκατάστατων αργόσχολων δειλών και παραθέτω ένα στίχο του μεγάλου Ρωμαίου ποιητή Βιργίλιου:Labor omnia vincit (Geo,Lib. I, Ver. 145 – Η εργασία τα νικάει όλα) Στον αντίποδα του Σουηδού Hans Rosling κινείται ο 54χρονος Άγγλος Stephen Emmot, Διευθυντής του Microsoft Research Ltd στο Cambridge, το οποίο δραστηριοποιείται ως ένα είδος μελλοντολογικού εργαστηρίου. Το μήνυμα του αγγέλλου της αποκάλυψης μπορεί να συνοψιστεί στην πρόταση: we’re fucked. Είναι και αυτός λάτρης των στατιστικών και των δημόσιων εκδηλώσεων. Μόνο που καταλήγει σε διαμετρικά αντίθετα συμπεράσματα: ‘Η κατάσταση έχει ξεπεράσει κατά πολύ τα όρια αυτού που ορίζεται ως έκτακτη ανάγκη. Ο λάκκος που σκάψαμε είναι πολύ βαθύς για να μπορέσουμε να ξαναβγούμε στην επιφάνεια’ Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων των ερευνών του στο Royal Court Theatre του Λονδίνου, πριν δύο χρόνια, γνώρισε μεγάλη επιτυχία, όπως και το βιβλίο του με τίτλο ‘Δέκα Δισεκατομμύρια’, όπου εστιάζει κυρίως στα προβλήματα του επικείμενου ‘υπερπληθυσμού’ , της υπεραλίευσης, της εξάντλησης των υδάτινων πόρων, της περιβαλλοντολογικής καταστροφής. ‘ Ο Hans είναι ένας συμπαθής άνθρωπος, ωστόσο αυτό που ευαγγελίζεται είναι λάθος. Οι αριθμοί μιλάνε σε βάρος του. Επιθυμώ και ελπίζω στο τέλος να δικαιωθεί αυτός και όχι εγώ’ καταλήγει. Ο ίδιος αντιπροτείνει τη ριζική αλλαγή των καταναλωτικών συνηθειών κυρίως στις ανεπτυγμένες χώρες, με στόχο το σταδιακό περιορισμό τους στα απολύτως αναγκαία για τη διαβίωση. Διακρίνω ως κοινό τόπο και στις δύο θέσεις την πρόταση για δράση. Προσωπικά πιστεύω ότι χρειαζόμαστε και τους δύο: τον απαισιόδοξο για να αναγνωρίσει το πρόβλημα και τον αισιόδοξο για να το λύσει.
