Διαβεβαίωνε ακόμη ότι δεν θα επέτρεπε στο Κογκρέσο να θέσει σε κίνδυνο την υγεία των νέων.Στον αντίποδα ο Jim Inhofe, Τομεάρχης Περιβάλλοντος των Ρεπουμπλικάνων, που από τον περασμένο Νοέμβριο ελέγχουν την Γερουσία, επιχειρηματολογούσε με το δικό του τρόπο: ‘ Ο Θεός υπάρχει ακόμη και την υπεροψία κάποιων που πιστεύουν ότι εμείς μπορούμε ν’ αλλάξουμε ότι Εκείνος κάνει με το κλίμα τη θεωρώ τερατώδη’ Ο ομοϊδεάτης του, Κυβερνήτης της Λουϊζιάνα, Bobby Jindal προχωράει μάλιστα πιο πέρα, υποστηρίζοντας ότι: ‘Η κλιματική αλλαγή είναι ο Δούρειος Ίππος των αριστερών, οι οποίοι θέλουν να ανακατεύονται στις ζωές των άλλων’. Πιο πέρα όμως προχωράει και η θάλασσα που χρόνο με το χρόνο εισχωρεί όλο και περισσότερο στη στεριά της Πολιτείας του καλύπτοντας κάθε ώρα ένα τμήμα έκτασης γηπέδου ποδοσφαίρου. Το Μονακό θα είχε καταποντιστεί εντός δεκαπενθημέρου (NYT Magazine).Στην ουσία των προηγούμενων διαφωνιών, αν και διεξάγονται με πολιτισμικούς όρους,βρίσκεται ένα άλλο θεμελιώδες, όσο και πεζό για τους ιδεαλιστές, ερώτημα: Είναι συμβατή η Περιβαλλοντική Προστασία με την Καπιταλιστική Ανάπτυξη; Πρέπει κανείς να είναι Προφήτης ή Αριστερός για να κατανοήσει τις εξελίξεις, πριν καταστούν κατακλυσμιαίες; Ας δούμε τις ορίζουσες. Από το μακρινό 1880, οπότε και άρχισε η μέτρηση της τιμής, μέχρι σήμερα η μέση θερμοκρασία στον πλανήτη αυξήθηκε κατά ‘μόλις’ 0,8 βαθμούς Κελσίου. Οι επιπτώσεις αυτού του καθησυχαστικού ‘μόλις’ είναι ήδη ορατές. Τα 44 μέλη της Ένωσης των Μικρών Νησιωτικών Χωρών έχουν βάσιμους λόγους να πιστεύουν ότι στους + 2 C⁰ θα έχουν εξαφανιστεί. Σύμφωνα με τις προβολές και τη δυναμική των εξελίξεων αυτό μάλλον συμβεί στα επόμενα 30 χρόνια. Για τους συνήθεις χρόνους αντίδρασης και τις παλινωδίες της παγκόσμιας κοινότητας, ειδικά σε τέτοια θέματα, το διάστημα των 30 ετών εκτιμάται, αν όχι ως απελπιστικά σύντομο, τουλάχιστον ως περιορισμένο. Αυτό καταδεικνύεται και από την πιο επιγραμματική παρουσίαση των μέχρι σήμερα δράσεων. Από το Ρίο ντε Τζανέϊρο το 1992, όπου ξεκίνησαν οι διαβουλεύσεις για τη μείωση των ρύπων μέχρι το Παρίσι εφέτος, όπου αποφασίστηκε να ληφθούν δεσμευτικές αποφάσεις, που θα τηρηθούν, πέρασαν 23 χρόνια. (Στο τέλος του άρθρου επισυνάπτεται ένα χρονολόγιο των συμφωνιών.) Στο μεταξύ το Οικοσύστημα ακολουθεί τους δικούς του ρυθμούς.Έτσι από το πρώτο έτος μέτρησης μέχρι σήμερα η θερμότερη καταγεγραμμένη χρονιά ήταν το 2014. Επιπλέον τα πλέον 15 ζεστά χρόνια, με εξαίρεση ένα, συμπίπτουν με τα πρώτα 15 έτη της νέας χιλιετίας. Όσον αφορά το περιορισμένο μέγεθος της μέχρι τώρα αύξησης, επιβεβαιώνεται ότι ένα σημαντικό μέρος θερμότητας δεσμεύεται ακόμη από τις αχανείς θάλασσες. Τις καθιστά όμως θερμότερες, όξινες και ταραγμένες. Η έκταση και η ένταση των επιπτώσεων στα ρεύματα των Ωκεανών δεν έχουν εκδηλωθεί μέχρι τώρα και κανείς δε γνωρίζει πότε θα συμβεί. Όχι αν, αλλά πότε. Όλοι όμως γνωρίζουν ότι ο μεγαλύτερος ζωντανός οργανισμός του Πλανήτη αργοπεθαίνει.Τα μισά κοράλλια του αυστραλιανού Great Barrier Reef είναι ήδη νεκρά. Ο Πρωθυπουργός της Αυστραλίας,Tony Abbott, πρωταθλήτριας στις εξαγωγές άνθρακα τα τελευταία χρόνια,επιμένει ότι η χρήση άνθρακα κάνει καλό στην ανθρωπότητα. Στην Καλιφόρνια, η οποία προμηθεύει τις ΗΠΑ με το 30% των λαχανικών της, διαρκεί η ιστορικά πιο παρατεταμένη ξηρασία ήδη τρία χρόνια, αναγκάζοντας τους αγρότες σε εκτεταμένη εγκατάλειψη καλλιεργειών και τους κτηνοτρόφους σε δραστική μείωση του ζωικού τους κεφαλαίου. Εν τούτοις το Αμερικανικό Κογκρέσο αποφάσισε πρόσφατα κατά πλειοψηφία ότι ο άνθρωπος δεν επηρεάζει το κλίμα.Σε κάποιες περιοχές (Krakowitz) της δυναμικά αναπτυσσόμενης Πολωνίας η μόλυνση περιόρισε το προσδόκιμο ζωής κατά 860 ημέρες ή 2,3 χρόνια. Κάπου εκεί στα μέσα της δεκαετίας του 1970 η κλιματική αλλαγή έπαψε να είναι ονειροφαντασία αφελών φυσιολατρών. Τότε και ενώ οι Ηγεσίες ήταν αφοσιωμένες στην ανάπτυξη, στις πετρελαϊκές κρίσεις και στον ψυχρό πόλεμο, σε παγκόσμιο επίπεδο συνέβαιναν κατά μέσο όρο 660 φυσικές καταστροφές ετησίως. Ο αντίστοιχος αριθμός για την περασμένη δεκαετία έφτασε στα 3.322 φαινόμενα. Πλέον και να θέλουν οι Κυβερνήσεις να εθελοτυφλούν το ραγδαία αυξανόμενο κόστος αντιμετώπισης των καταστροφών τις προσγειώνει στη σκληρή πραγματικότητα. Σύμφωνα με τον Peter Hoeppe, Επικεφαλής του Τμήματος Υπολογισμού Κινδύνων της μεγαλύτερης εταιρίας αντασφαλίσεων παγκοσμίως, Münchner Re,μόνο οι αποζημιώσεις από χαλαζοπτώσεις τον Ιούλιο του 2013, που ήταν πρωτοφανείς σε ένταση, κόστισαν 3,6 δισεκατομμύρια ευρώ! Στις αγανακτισμένες διαμαρτυρίες του πρώην Επικεφαλής της Υπηρεσίας Περιβάλλοντος του ΟΗΕ, Yvo de Boer, για το παρωχημένο, όσο και επικίνδυνο αναπτυξιακό υπόδειγμα προστίθενται και οι επιθετικοί αφορισμοί διάσημων προσωπικοτήτων του χώρου της οικολογικής αφύπνισης. Μια τέτοια ισχυρή φωνή είναι αυτή της Καναδής Naomi Klein, συγγραφέως του Best Seller ‘ No Logo ‘, γνωστής στη χώρα μας από το βιβλίο της ‘Το Δόγμα του Σοκ’.Η βασική θέση της ακτιβίστριας, εικόνας της Αμερικανικής Αριστεράς, συνοψίζεται στη μαχητική άποψη ότι η καπιταλιστική ανάπτυξη και η περιβαλλοντική προστασία είναι έννοιες αλληλοαναιρούμενες. Η απαίτηση της διαρκούς οικονομικής μεγέθυνσης, που συνιστά την πεμπτουσία του καπιταλισμού, όπως επισημαίνει στο τελευταίο έργο της, που κυκλοφόρησε στην Αμερική προκαλώντας ήδη έντονες συζητήσεις, στηρίζεται στην αυξανόμενη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, γεγονός που με τη σειρά του οδηγεί στην κατάρρευση της οικολογικής ισορροπίας. Στη διαλεκτική αυτή σχέση το πρώτο μέρος είναι ένα οικονομικό πρότυπο, το δεύτερο μια φυσική νομοτέλεια. Όπως αντιλαμβάνεται ο καθένας η φυσική νομοτέλεια δεν αλλάζει. Απλά προκαλείται. Στις δυνάμεις που απελευθερώνει η φύση ο άνθρωπος ελάχιστα μπορεί ν’ αντιτάξει. Το mantra της Naomi Klein και των άλλων θιασωτών της μαχητικής οικολογικής αντίληψης Degrowth, όπως του Denis Meadows, που μετείχε στην ομάδα των ερευνητών του Club of Rome, συνοψίζεται στη φράση: less is more. Οι απόψεις αυτές είτε ακραίες θεωρηθούν, είτε ουτοπικές, σίγουρα ισχύουν στο ότι οι διαστάσεις του προβλήματος διαμορφώνονται αντιστρόφως ανάλογα σε σχέση με τις μέχρι τώρα αντιδράσεις μας.Από την άλλη πλευρά οι οικονομολόγοι απαντούν στα επιχειρήματα των οικολόγων με την τεκμηρίωση του λεγόμενου Rebound Effect. Υποστηρίζουν δηλαδή ότι οποιαδήποτε βελτίωση της αποτελεσματικότητας εξανεμίζεται κατά ένα σημαντικό μέρος, ίσως και στο μισό, από την αύξηση της ζήτησης, αφού κατά κανόνα τα προϊόντα και οι υπηρεσίες γίνονται προσιτά σε ευρύτερες ομάδες. Υπενθυμίζουν ότι οι κάτοικοι του πλανήτη επταπλασιάστηκαν από το 1800 μέχρι σήμερα, φτάνοντας τα περίπου 7 δισεκατομμύρια και το μέσο παγκόσμιο εισόδημα αυξήθηκε από τα 700$ στα 6.500$. Το συνολικό οικονομικό αποτέλεσμα είναι 60 φορές πάνω . Όλη αυτή η μεγέθυνση στηρίχτηκε κατά κύριο λόγο στην εκμετάλλευση των φαινομενικά ανεξάντλητων φυσικών πόρων. Η αποτελεσματικότερη αξιοποίησή τους, με τις σύγχρονες τεχνικές εξόρυξης και τους οικονομικότερους κινητήρες, οδήγησε στη συνολικά ευρύτερη χρήση τους. Πρώτος για το φαινόμενο έγραψε ο Βρετανός William Stanley Jevons πριν από 150 χρόνια. Υποστήριζε στο βιβλίο του σχετικά με το ζήτημα του άνθρακα, ότι η τεχνολογική εξέλιξη των ατμομηχανών δεν θα περιόριζε τις ανάγκες σε ορυκτά καύσιμα. Οι μηχανολογικές βελτιώσεις διεύρυναν τη χρήση των τρένων, αυξάνοντας έτσι και τη ζήτηση για άνθρακα. Η βελτίωση των ενεργειακών επιδόσεων των μηχανών,σημείωνε, δεν περιορίζει τις ανάγκες σε καύσιμα. Κατέληγε στο συμπέρασμα ότι στην πράξη συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο.Τελικά η λύση βρίσκεται στη θέση της πρακτικά ανέφικτης δραστικής μείωσης της οικονομικής δραστηριότητας ή στην αντίθεση της αποδεδειγμένα επικίνδυνης εμμονής στο δόγμα της διαρκούς ανάπτυξης;

Energiewende

Ο Καθηγητής Ottmar Edenhoffer καλύπτει τη μοναδική έδρα στον κόσμο για την Οικονομία της Κλιματικής Αλλαγής στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου. Εκτιμά ότι στις ισοπεδωτικές αντιλήψεις της κίνησης των μαχητικών οικολόγων, που μεταξύ άλλων θεωρούν και την Πράσινη Ανάπτυξη ως αυταπάτη, βρίσκονται λογικά σφάλματα και κενά. Πιστεύει ότι η οικονομική ανάπτυξη και η περιβαλλοντική προστασία δεν είναι οπωσδήποτε ασύμβατες, υπό τον όρο ότι και οι πολιτικές ηγεσίες θα αποφασίσουν να ασχοληθούν σοβαρά με το θέμα, αντιλαμβανόμενες τη σπουδαιότητα του ζητήματος και παρέχοντας τα κατάλληλα κίνητρα. Στη βάση της τεκμηρίωσής του βρίσκεται η προϋπόθεση του υπολογισμού της πραγματικής τιμής για το CO₂. Η πολιτική που ακολουθήθηκε μέχρι τώρα δεν απέδωσε, δεδομένου ότι η ΕΕ υποχωρώντας στην πίεση χωρών, όπως η Πολωνία και η Γερμανία εξέδωσε περισσότερα Πιστοποιητικά Ρύπανσης από ότι πραγματικά χρειαζόντουσαν οι ρυπογόνες επιχειρήσεις, χωρίς να περιλαμβάνονται σ’ αυτές, λόγω πολιτικών πιέσεων, οι εκπομπές αερίων από αυτοκίνητα, σπίτια και αγροτικές μονάδες. Δηλαδή σχεδόν το μισό του συνολικού μεγέθους. Το σχετικό ύψος το 2014 έφτασε στα 2 δισεκατομμύρια πιστοποιητικά των οποίων έκαναν χρήση περίπου 11 χιλ ενδιαφερόμενοι. Από τις μεταξύ τους συναλλαγές απέκτησε ο κάθε τόνος διοξειδίου του άνθρακα μια τιμή, που κυμαίνεται στα 7 ευρώ.Όταν για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανεμογεννήτριες απαιτούνται 36 ευρώ για τον περιορισμό των αερίων ρύπων για έναν τόνο CO₂,αντιλαμβάνεται ο καθένας ότι η πολυθρύλητη Πράσινη Ανάπτυξη δεν παρουσιάζει κανένα ενδιαφέρον. Εδώ όμως βρίσκεται το λογικό σφάλμα, σύμφωνα με τον Καθηγητή Ottmar Edenhoffer, της πρότασης για περιορισμό και μάλιστα δραστικά της ανάπτυξης. Ο ίδιος υπολογίζει διαφορετικά την τιμή. Δεδομένου ότι το παγκόσμιο ΑΕΠ φτάνει στα 70 τρισεκατομμύρια δολάρια και οι συνολικές εκπομπές ρύπων στους 33 γιγατόνους η τιμή για κάθε τόνο Co₂ θα έπρεπε να βρίσκεται στα 2.100 δολάρια. Εκτιμώντας, συνεχίζει, ότι για κάθε 1% περιορισμό του ΑΕΠ θα μειώνονταν αντίστοιχα κατά1% η εκπομπή αερίων, τότε η οικονομική επιβράδυνση και στην υποθετική περίπτωση υλοποίησής της θα συνιστούσε μακράν την ακριβότερη επιλογή. Κι όμως στην προσέγγιση αυτή θα μπορούσε να βρίσκεται η αρχή της λύσης, με την προϋπόθεση ότι οι Κυβερνήσεις των Ανεπτυγμένων Χωρών θα υιοθετούσαν ανάλογες δράσεις. Όμως τα πλούσια κράτη βρίσκονται μακριά από κάτι τέτοιο, έστω κι αν υπόσχονται ότι από το 2020 θα επενδύουν 100 δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο στις ανανεώσιμες πηγές, εκ των οποίων το 1/3 δημόσια κεφάλαια. Ακόμη και η σχετικά ευαισθητοποιημένη οικολογικά Ευρώπη δεν αποτελεί ιδιαίτερα αξιόπιστο υπόδειγμα. Χάθηκαν οι ελπίδες; Δύο χώρες μπορεί να δίνουν το παράδειγμα πρωτοστατώντας στην αλλαγή. Όχι βέβαια από ευαισθησία μόνο, όσο από την ανάγκη της σταδιακής ενεργειακής αυτονόμησης. Η μια είναι η Γερμανία. Αναγνωρίζεται από τη διεθνή κοινότητα ως η χώρα που πρώτη προήγαγε τη χρήση ανανεώσιμων πηγών επενδύοντας ετησίως 23 δισεκατομμύρια ευρώ, χρήματα Γερμανών καταναλωτών ηλεκτρικής ενέργειας, για να κάνει εφικτή και να βελτιώσει τη χρήση ανεμογεννητριών και φωτοβολταϊκών, από την οποία τώρα όλοι μπορούν να επωφεληθούν. Με έτος βάσης το 1990 επιμένει στο φιλόδοξο στόχο της μείωσης στις εκπομπές αερίων ρύπων της τάξης του 40% μέχρι το 2020, αν και την πενταετία 2008-13 παρατηρήθηκε αύξηση στις σχετικές τιμές, εξαιτίας του περιορισμού της παραγωγής ηλεκτρικού από ατομική ενέργεια. Η άλλη είναι η Κίνα. Το μέγεθος των αναγκών της χώρας σε ενέργεια δεν έχουν ιστορικό προηγούμενο. Η ίδια είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός και καταναλωτής άνθρακα. Τα ρυπογόνα αέρια που παράγει σε ετήσια βάση ξεπερνούν πλέον το αντίστοιχο άθροισμα εκπομπών σε ΗΠΑ και ΕΕ. Σύμφωνα με την Global Commission on the Economy and the Climate το 2010 η ατμοσφαιρική ρύπανση προκάλεσε πάνω από 1,23 εκ πρόωρους θανάτους. Υπάρχουν επαρχίες, όπως η Hebei, στην οποία περιλαμβάνεται και το Πεκίνο, όπου συγκαταλέγονται οι 7 από τις 10 πιο επιβαρυμένες πόλεις της χώρας. Οι τιμές σωματιδίων ανά κυβικό βρίσκονται σχεδόν μόνιμα στα 150 μικρογραμμάρια, δηλαδή 6 φορές πάνω από το επιτρεπτό όριο. Οι ρυθμοί ανάπτυξης την έφεραν ήδη από το 1993 στην πρώτη θέση εισαγωγών πετρελαίου, το 2007 αερίου και το 2011 άνθρακα. Ωστόσο στα δυτικά, στην επαρχία Gansu, η χώρα αλλάζει πρόσωπο. Ο ουρανός είναι μπλέ και η ατμόσφαιρα καθαρή. Στην περιοχή Yumen αρχίζει το πρώτο πάρκο, που σχεδιάστηκε για την εγκατάσταση 20 χιλ ανεμογεννητριών. Οι 10 χιλ έχουν τοποθετηθεί ήδη και από αυτές οι 7,4 χιλ βρίσκονται σε λειτουργία με ισχύ στα 8,1 γίγα βατ. Το μέγεθος από μόνο του ξεγελάει, αφού όλο κι όλο δεν είναι παρά το 1/4 του αντίστοιχου της Γερμανίας. Όμως η Κίνα ήδη παράγει ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές (νερό, αέρα, ήλιο, βιομάζα) που ξεπερνάει κατά πολύ το αντίστοιχο αθροιστικό μέγεθος των ΗΠΑ, Ινδίας, Ισπανίας και Γερμανίας. Η παραγωγή αυτή ήδη καλύπτει το 1/3 των αναγκών της. Με κίνητρα τον διπλασιασμό του οικονομικού αποτελέσματος και του κατά κεφαλήν εισοδήματος σε είκοσι χρόνια και την μεγαλύτερη δυνατή ενεργειακή αυτάρκεια, η αχανής χώρα πρωτοστατεί και στις δύο κατευθύνσεις, ως ο μεγαλύτερος παραγωγός ρύπων και ταυτόχρονα ως υπόδειγμα στον περιορισμό τους. Οι αριθμοί είναι πιο πειστικοί: στο διάστημα 2008 έως 2012 οι επενδύσεις σε ρυπογόνες μονάδες παραγωγής υποχώρησαν κατά 50%, οι επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές αυξήθηκαν κατά 40%. Σύμφωνα με το περιοδικό Nature η Κίνα πλέον συμβάλλει περισσότερο από κάθε άλλη χώρα στην αντιμετώπιση του προβλήματος της κλιματικής αλλαγής. Τελικά και παρά τη δαιμονοποίηση δεν αποκλείεται τη λύση να την προσφέρει το ίδιο το σύστημα. Στο κάτω κάτω η καταστροφή του περιβάλλοντος δεν είναι φυσική νομοτέλεια.

Χρονολόγιο Αποφάσεων & Συμφωνιών για την Κλιματική Αλλαγή

Το 1988 στο Toronto πραγματοποιήθηκε το πρώτο Παγκόσμιο Κλιματολογικό Συνέδριο,όπου και υποστηρίχτηκε η θέση της επίδρασης των αερίων ρύπων στην αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη. Η διεθνής κοινότητα γνώρισε τον όρο ‘Φαινόμενο του Θερμοκηπίου’. Το 1992 στο Rio de Janeiro αποφασίστηκε να περιοριστούν οι εκπομπές ρύπων σε επίπεδα, που δεν θα επιβάρυναν το κλίμα. Μια πενταετία αργότερα στο Kyoto, το 1997, υπογράφτηκε Πρωτόκολλο, στο οποίο προτείνονταν μια μείωση της τάξης του 5,2% στις εκπομπές αερίων σε σχέση με το 1990 και έως το 2012. Το 2007 στο Bali αποφασίστηκε ο περιορισμός της αποψίλωσης των δασών έναντι οικονομικών κινήτρων προς τις αναπτυσσόμενες χώρες έως το 2012. Αν και οι προσδοκίες για μια δεσμευτική συμφωνία-συνέχεια του Πρωτόκολλου του Kyoto στην Copenhagen το 2009 απέτυχαν, για πρώτη φορά αναγνωρίστηκε ότι μια αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του Πλανήτη πάνω από 2 C θα προκαλούσε όντως σημαντικές βλάβες στο περιβάλλον. Αηδιασμένος o Επικεφαλής της Υπηρεσίας Προστασίας του Περιβάλλοντος του ΟΗΕ, Ολλανδός Yvo de Boer, για την απροθυμία των Κυβερνήσεων και έχοντας χάσει την εμπιστοσύνη του στην οικολογική διπλωματία παραιτήθηκε.Αργότερα δήλωσε στο Bloomberg ότι ο πιο σίγουρος, αν όχι ομόνος τρόπος για να επιτευχθεί δεσμευτική συμφωνία το 2015 είναι να παραλύσει η παγκόσμια οικονομία.Την επόμενη χρονιά (2010) στην Cancun του Μεξικού οι βιομηχανικές χώρες αναγνωρίζουν ότι πρέπει να περιορίσουν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από 25% μέχρι 40% έως το 2020. Στο Κατάρ(Doha) το 2012 υπογράφεται το Kyoto ΙΙ, ουσιαστικά η συνέχιση του αρχικού Πρωτοκόλλου μέχρι το 2020. Πέρυσι στο Περού(Lima) στα πλαίσια συνδιάσκεψης του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή συμφωνήθηκε ανάληψη πρωτοβουλιών με στόχο την οικειοθελή μείωση στις εκπομπές αερίων ρύπωνκαι έγιναν προετοιμασίες για μια δεσμευτική Συμφωνία στο Παρίσι. Εκεί τον εφετινό Δεκέμβριο θα αποφασιστούν στοχευμένες δεσμευτικές δράσεις για τον περιορισμό της μόλυνσης της ατμόσφαιρας, ώστε να ανακοπεί η αναμενόμενη πλέον αύξηση της μέσης θερμοκρασίας στους 2 C. Στο διάστημα των τελευταίων 25 χρόνων πάντως, με έτος αναφοράς το 1990 και έως το 2014, παρά τις διάφορες διαβουλεύσεις και αποφάσεις η παγκόσμια κοινότητα αύξησε τις εκπομπές αερίων ρύπων κατά 60%.