Η ένταση του φαινομένου, το οποίο αναμένονταν από τους σεισμολόγους, παρά τη σφοδρότητά του, δεν είναι σίγουρο ότι εκτόνωσε την ενέργεια που συσσωρεύεται εκεί από το 1505, όταν είχε σημειωθεί ένας εντονότερος σεισμός στην περιοχή των Ιμαλαΐων. Ένας επόμενος θα μπορούσε να φτάσει και τα 8,4 Ρίχτερ. Αυτό πρακτικά θα σήμαινε μακράν μεγαλύτερη ένταση.Να υπενθυμίσω εδώ ότι η συγκεκριμένη μέθοδος μέτρησης, από το 1 έως το 10, είναι λογαριθμική, κάτι που στην πράξη σημαίνει ότι κάθε ακέραιη μονάδα αύξησης του μεγέθους ισοδυναμεί με δεκαπλασιασμό του πλάτους των δονήσεων και 31,5 φορές επιπλέον έκλυση ενέργειας. Αν προτιμάτε την κλίμακα Μερκάλι (1902), που στη συγκεκριμένη περίπτωση ίσως να περιγράφει ακριβέστερα το συγκεκριμένο γεγονός, τότε η ένταση φτάνει στο ΧΙ. Η μέθοδος αυτή, που μετράει από το Ι έως το ΧΙΙ, καταγράφει τις επιπτώσεις ενός σεισμού σε κατοικημένες περιοχές και όχι την εκλυθείσα ενέργεια.Πάντως όπως και να μετρηθεί το φαινόμενο η τραγωδία είναι τεράστια, εκτός του ότι αποδεικνύεται για μια ακόμη μια φορά, στατιστικά τουλάχιστον, ότι ο Εγκέλαδος είναι εκλεκτικός: τσακίζει σχεδόν πάντα τους φτωχότερους των φτωχών! Η-ας ελπίσουμε-εκτόνωση του ύψωσε σε 30 δευτερόλεπτα την περιοχή της Πρωτεύουσας Κατμαντού κατά ένα μέτρο και τη μετακίνησε κατά τρία. Οι νεκροί ήδη φτάνουν τις  εφτά χιλιάδες και δεν αποκλείεται να φτάσουν τις δέκα, οι τραυματίες υπολογίζονται σε πάνω από έντεκα χιλιάδες. Το γεγονός, που καταγράφεται ως το ισχυρότερο των τελευταίων 80 ετών στην ευρύτερη περιοχή, επηρέασε κτίρια σε μια ακτίνα 300 χλμ, οκτώ εκατομμύρια ανθρώπους, μεταξύ των οποίων πάνω από ένα εκατομμύριο παιδιά, που χρήζουν άμεσης υποστήριξης σε φάρμακα, τρόφιμα και περίθαλψη.Αυτά όμως είναι επίκαιρα και γνωστά. Εκείνο όμως που είναι επίσης επίκαιρο, αλλά ελάχιστα γνωστό είναι το θηρίο που αφυπνίστηκε και βρυχάται νοτιότερα, προκαλώντας τρόμο στους κατοίκους και δέος στους ηφαιστειολόγους:Tambora.Η ανησυχία, που μετά το σεισμό των Ιμαλαΐων μετατρέπεται σταδιακά σε υστερία, για μια ενδεχόμενη επιτάχυνση της εξέλιξης δεν είναι απλά δικαιολογημένη: είναι επιβεβλημένη-It could happen again at almost any time-σημειώνει ο Economist. Το ηφαίστειο Tambora βρίσκεται στα βόρεια της νήσου Sumbawa στην Ινδονησία και σε ύψος 4.300 μέτρων. Η δραστηριότητα στον κρατήρα ανασύρει στη μνήμη την πραγματικά βιβλική καταστροφή που προκάλεσε η έκρηξή του πριν ακριβώς 200 χρόνια. Οι συνέπειες υπήρξαν κατακλυσμιαίες και επηρέασαν άμεσα το σύνολο του πλανήτη. Στις 7 το βράδυ της 10^ηςΑπριλίου 1815 τρείς γιγαντιαίες πύρινες κολόνες υψώθηκαν στον ουρανό εκτοξεύοντας πετρώματα και αέρια σε ύψος 40 χλμ στη στρατόσφαιρα. Ο ορυμαγδός της έκρηξης, που υπήρξε η μεγαλύτερη των τελευταίων 500 ετών, ακούστηκε 2.600 χλμ μακριά μέχρι τη Σουμάτρα και θεωρήθηκε από τον Άγγλο Κυβερνήτη αρχικά ως κανονιοβολισμός. Οι δέκα χιλιάδες κάτοικοι στις παρυφές του όρους χάθηκαν σχεδόν αμέσως από τους ποταμούς της λάβας, που όρμησαν στις πλαγιές. Μια ώρα αργότερα άρχισε να πέφτει από τον σκοτεινιασμένο ουρανό η φονική καταιγίδα των διαλυμένων πετρωμάτων μεγέθους διπλής ανδρικής γροθιάς. Η έκρηξη, που στον επίσης λογαριθμικό Δείκτη Ηφαιστειακής Εκρηκτικότητας (Volcanic Explosivity Index-0 έως 8) έφτασε στη βαθμίδα 7 και χαρακτηρίστηκε ως Υπερ-κολοσσιαία, απελευθέρωσε ενέργεια 170 χιλ βομβών Χιροσίμας, στέλνοντας στην ατμόσφαιρα 140 δισεκατομμύρια τόνους στάχτης, αερίων και σκόνης. Ο Gillen D’ Arcy Wood,ο οποίος διδάσκει Ιστορία του Κλίματος στο Πανεπιστήμιο του Illinois, ερεύνησε για μια δεκαετία το συγκεκριμένο φαινόμενο και τις επιπτώσεις του. Τα συμπεράσματα της έρευνας παρουσιάζονται στο βιβλίο του: The Vulcan Winter 1816 και είναι στην κυριολεξία αποκαλυπτικά. Η χρονιά μετά την έκρηξη, το 1816, καταγράφηκε ως το έτος χωρίς καλοκαίρι. Στην ατμόσφαιρα απλώθηκε ένα λεπτό νέφος κυρίως ατμού, διοξειδίου του θείου και φθοριούχων αερίων, που περιόρισε σημαντικά την ηλιακή ακτινοβολία σε μια περιοχή έκτασης άνω του ενός εκατομμυρίου τετραγωνικών χλμ.Στο Λονδίνο η μέση θερμοκρασία έπεσε από τους 10 στους 3,3 βαθμούς Κελσίου και σημειώθηκαν κατακλυσμιαίες βροχές και χαλαζοπτώσεις μεγέθους καρυδιού. Τον Ιούλιο σημειώθηκαν χιονοπτώσεις 1,5 μέτρου στη Σκωτία. Στον Αρκτικό Ωκεανό, πάνω από τον 74^ο παράλληλο, αποκαλύφθηκαν εκτεταμένες εκτάσεις, καθώς έλιωσαν αιώνιοι πάγοι, ενώ σε νοτιότερες περιοχές οι παγετώνες επεκτάθηκαν. Όπως και στη σύγχρονη εποχή (1991) όταν μετά την έκρηξη του Pinatubo, είχε διασαλευθεί η θερμοκρασία των ρευμάτων των Ατλαντικού.Παρόμοια φαινόμενα παρατηρήθηκαν και στις ανατολικές ακτές των ΗΠΑ, όπου χιόνισε τον Ιούνιο. Στην Ελβετία έβρεχε για 130 ημέρες, από τον Απρίλιο έως τον Σεπτέμβριο. Η σιτοδεία και ο λιμός οδήγησαν σε εκτεταμένες μετακινήσεις πληθυσμών. Η παραγωγή είχε μειωθεί κατά 75%. Ο Αμερικανός Πρόεδρος Thomas Jefferson χαρακτήρισε το κύμα των 30 χιλ μεταναστών από την Ευρώπη ως φαινόμενο ‘πέραν πάσης φαντασίας’. Η ακραία πείνα οδήγησε το κύμα των προσφύγων πέρα από τα Απαλάχια Όρη.Ακολούθησαν αρρώστιες με κύρια τη χολέρα, που εκδηλώθηκε στη Βεγγάλη, λόγω της απουσίας των μουσώνων και της παρεπόμενης λειψυδρίας. Μέσω των εμπορικών οδών εξαπλώθηκε μέχρι την Ευρώπη: τα θύματά της μόνο στο Παρίσι έφτασαν τις 19 χιλ. Στην επαρχία Yunnan, γνωστή ως μια από τις κύριες σιταποθήκες της Κίνας, ήδη από το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς και για τα επόμενα τρία έτη οι χιονοπτώσεις και οι πλημμύρες σχεδόν αφάνισαν την παραγωγή. Ο ποιητής Li Yuyang, σύγχρονος των γεγονότων και άγνωστος μέχρι τότε στη Δύση, αναφέρει ότι όταν τα αυτοκρατορικά αποθέματα σιτηρών εξαντλήθηκαν το 1817, οι σοροί των νεκρών από την πείνα στοιβάζονταν σε σωρούς, που ξεπερνούσαν το ένα μέτρο και ακόμη ότι οι φτωχοί πουλούσαν τα παιδιά τους στους πλούσιους. Οι αγρότες μεταστράφηκαν στην καλλιέργεια παπαρούνας για την παραγωγή οπίου. Τότε δημιουργήθηκε το Χρυσό Τρίγωνο: Laos-Myanmar-Thailand. Σύμφωνα με τον ηφαιστειολόγο Clive Oppenheimer του Πανεπιστημίου του Cambridge (Eruptions that Shook the World) το σύνολο των νεκρών από την καταστροφή και τις επιπτώσεις της δεν αποκλείεται να άγγιξε και τις 120 χιλ, ένας αριθμός που έκτοτε δεν προσεγγίστηκε καν από παρόμοια φαινόμενα. Η μέση θερμοκρασία του πλανήτη έπεσε κατά ένα βαθμό, πράγμα που σημαίνει ότι στην ξηρά η πτώση ήταν διπλάσια. Για να κατανοήσουμε την τάξη αυτού του μεγέθους αρκεί να το συγκρίνουμε με τη διαφορά στη μέση θερμοκρασία του πλανήτη από το 1870 μέχρι σήμερα: +0,8 και παρά τις άοκνες και έντονες προσπάθειες μας όσον αφορά την ατμοσφαιρική ρύπανση.Παρά τα κατά περιοχές έντονα καιρικά φαινόμενα, ο πλανήτης, εκτός της ψύχρανσης της ατμόσφαιρας, γνώρισε και παρατεταμένη ξηρασία, αφού κατά μέσο όρο τα φαινόμενα περιορίστηκαν περίπου 4%. Μια επανάληψη του φαινομένου στη σημερινή εποχή θα είχε ένα κόστος περί τα 36 δισεκατομμύρια δολάρια, θα επηρέαζε άμεσα τη ζωή κάπου 136 εκατομμυρίων ανθρώπων. Το θετικό είναι ότι τα θύματα, σύμφωνα πάντα με τους υπολογισμούς των ειδικών, δεν θα ξεπερνούσαν τις 21 χιλ. Αν το γεγονός συνέβαινε κοντά στον Ισημερινό τουλάχιστον το επόμενο καλοκαίρι θα ήταν κατά μέσο όρο 2 βαθμούς Κελσίου ψυχρότερο στη Β Αμερική, την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική. Σημαντικά θα περιορίζονταν οι βροχοπτώσεις στην περιοχή του Αμαζονίου, τη Ν Αφρική, την Ινδία, τη ΝΑ Ασία και την Κίνα. Ο επόμενος χειμώνας θα ήταν ιδιαίτερα ζεστός στις σαβάνες της Β Αμερικής, τη Δ Ευρώπη, την Κ Ασία και ιδιαίτερα ψυχρός στον Α Καναδά, στη Μ Ανατολή και στη Ν Κίνα. Αν και τα ηφαίστεια κατά κανόνα προειδοποιούν, ελπίζω να μη δοκιμάσουμε στην πράξη την αξιοπιστία των μοντέλων.