Οι ρίζες του IS ανάγονται στον ιρακινό εμφύλιο, που ξέσπασε σταδιακά μετά την αμερικανική εισβολή το 2003, με πρόφαση το ψευδές, όπως έστω και σιωπηρά αναγνωρίζεται, αιτιολογικό της ύπαρξης εκεί όπλων μαζικής καταστροφής. Ουσιαστικός στόχος ήταν η ανατροπή του Saddam Hussein και του κόμματός του Baath. Η επιθετική βαρβαρότητά του ενόχλησε, όταν άρχισε να προωθεί ενεργά τη σκέψη της σταδιακής υποκατάστασης του δολαρίου, έως και κατά 20% αρχικά, από το ευρώ στις πετρελαϊκές συναλλαγές και στα συναλλαγματικά του αποθέματα. Υπενθυμίζω ότι την εν λόγω περίοδο η Ρωσία ήταν πολιτικά, οικονομικά και στρατιωτικά εξουθενωμένη, το άστρο της Κίνας στη διεθνή σκηνή μόλις ανέτελλε και οι φιλελεύθεροι θεωρητικοί (F Fukyjiama) πρόωρα και υπεροπτικά προεξοφλούσαν το ‘τέλος της ιστορίας’ πανηγυρίζοντας την ιδεολογική τους επικράτηση. Η ταχεία εξάπλωση της οργάνωσης του Χαλιφάτου (Islamic State) απέδειξε τη σιωπηρή διεύρυνση και ενδυνάμωσή της στους κόλπους της διασπασμένης ιρακινής κοινωνίας, με την ουσιαστική ευθύνη των εγκάθετων της νέας ηγεσίας της χώρας και ιδίως του εκλεκτού των δυτικών, σιΐτη Πρωθυπουργού Nuri al Maliki, ο οποίος εξώθησε στο περιθώριο τη θρησκευτική μειοψηφία των σουνιτών, από την οποία βασικά στελεχώνονταν ο διοικητικός και κομματικός μηχανισμός του δικτάτορα. Οι συνθήκες αυτές ευνόησαν τον ιορδανικής καταγωγής Abu Musab al Sarkawi να συσπειρώσει γύρω του αγανακτισμένα σουνιτικά στοιχεία, όταν πυροδοτούσε τον εμφύλιο με θεαματικές βομβιστικές επιθέσεις κατά σιϊτικών στόχων στο Ιράκ, αρχικά ως κλάδος της al Qaida. Η ωμότητα στις μεθόδους του και οι ακραίες αντιλήψεις του, είχαν προκαλέσει τη δημόσια αντίδραση ακόμη και του OsamabinLadenμε την εξωπραγματική υπερβολή τους. Παρ’ όλ’ αυτά πριν τo θάνατό του σε αμερικανική αεροπορική επιδρομή το 2006, ο Sarkawi είχε κατορθώσει να περιπλέξει τη χώρα στον εμφύλιο, που διαρκεί μέχρι και σήμερα, απειλώντας τη χώρα με πλήρη διάλυση. Ύστερα από αυτόν η οργάνωση περιόρισε τους δεσμούς με την al Qaida και μετονομάστηκε σε Ισλαμικό Κράτος, χάνοντας ωστόσο σημαντικό μέρος της δυναμικότητάς της, επειδή στο μεταξύ οι αμερικάνοι αντιλαμβανόμενοι τα αίτια της δυναμικής της οργάνωσης, είχαν αρχίσει να συνάπτουν συμμαχίες και με τους σουνίτες. Η οργάνωση πήρε τη σημερνή της μορφή και ανέκτησε τις δυνάμεις της, όταν ανέλαβε την καθοδήγησή της ο Abu Bakr al Baghdadi. Σύμφωνα με τον αμερικανό αναλυτή C Lister, του Ινστιτούτου Brookings στην Doha, ο νέος αρχηγός διαθέτοντας και το κύρος του θρησκευτικού ηγέτη, προσεταιρίστηκε τα απαξιωμένα στρατιωτικά στελέχη του Saddam, την αναδιάρθρωσε σε πιο επαγγελματική βάση και τη διεύρυνε αριθμητικά, υπερδιπλασιάζοντας την επιχειρησιακή της αποτελεσματικότητα. Παράλληλα αξιοποίησε την υλική υποστήριξη των χωρών του Κόλπου και κυρίως της Σαουδικής Αραβίας, με την οποία μοιράζεται την πλέον αυστηρή αντίληψη σχετικά με την εφαρμογή του ισλαμικού δικαίου (Sharia) της σχολής Hanbali (Οι δώδεκα δικαστές στην Raqqa, 'πρωτεύουσα' του IS είναι σαουδάραβες). Καθοδηγούμενη από έναν κλειστό ηγετικό κύκλο η οργάνωση εξελίχτηκε σταδιακά στην πιο αξιόμαχη και υπολογίσιμη παραστρατιωτική δύναμη της ευρύτερης περιοχής της Μέσης Ανατολής. Έτσι όταν το Μάρτιο του 2011 εκδηλώθηκε η εξέγερση κατά του Assad στη Συρία, το ιρακινό καθεστώς απελευθέρωσε έγκλειστους εμπειροπόλεμους μαχητές του IS (ισλαμικό κράτος) για να υποστηρίξουν τον FSA (ελεύθερος συριακός στρατός). Τη συγκεκριμένη περίοδο, που οι σύριοι αντάρτες δεν ήταν παρά ένα συνονθύλευμα εξεγερμένων πολιτών και λιποτακτών στρατιωτών, χωρίς ιδιαίτερα μέσα και οργάνωση, έκαναν την εμφάνισή τους στη χώρα απεσταλμένοι του IS υπό τον Abu Mohammad al Dschulani με σκοπό τη δημιουργία ενός παραρτήματος της οργάνωσης του al Baghdadi και κατ’ επέκταση της al Qaida, που ονομάστηκε μέτωπο Nusra. Ήταν η περίοδος του καλοκαιριού του 2011, που ο Assad μάλλον δικαίως υποστήριζε ότι αμύνεται εναντίον ακραίων ισλαμιστών. Ήταν η ίδια περίοδος που η Δύση ενισχύοντας με πολεμικό υλικό τον ‘ελεύθερο συριακό στρατό’(FSA), ύστερα από το ρωσικό και κινεζικό veto για άμεση εμπλοκή των δυτικών στη χώρα, στην πράξη ενδυνάμωνε το μέτωπο Nusra. Το μέτωπο Nusra υιοθετώντας ηπιότερες μεθόδους σε σχέση με την ιρακινή πτέρυγα και στηρίζοντας έστω υποτυπωδώς αμάχους, επικράτησε ως ηγέτιδα δύναμη μεταξύ των αντιφρονούντων, έχοντας αποκτήσει και ερείσματα στη συριακή κοινωνία. Όταν τον Απρίλιο του 2013 ο al Baghdadi ανακηρύχτηκε σε ηγέτη τόσο του ιρακινού, όσο και του συριακού κλάδου της al Qaida, με την ονομασία ISIS, ο al Dschulani αντέδρασε ζητώντας στήριξη από τον Sawahiri, διάδοχο του bin Laden στην αρχηγία της al Qaida. Ύστερα απ’ αυτό ο al Baghdadi, που αναγορεύτηκε σε Χαλίφη, δηλαδή σε ηγέτη όλων των σουνιτών, ανεξαρτητοποιήθηκε πλήρως από τον Sawahiri και την al Qaida, με αποτέλεσμα να διασπαστεί και το μέτωπο Nusra, από το οποίο ένα μέρος, οι αλλοδαποί κυρίως μαχητές, ακολούθησαν τον al Baghdadi. Ωστόσο παρά τις εσωτερικές προστριβές και την αποδυνάμωση, το συριακό μέτωπο των τζιχαντιστών του μετώπου Nusra το Μάιο του 2013 κατέλαβε την πόλη Raqqa στα βόρεια της χώρας, ενισχυόμενο και από αλλογενείς, με προέλευση από χώρες, όπως η Τυνησία, η Σαουδική Αραβία, η Αίγυπτος, ακόμη και η Ινδονησία, αλλά και δυτικοευρωπαϊκές. Οι ισλαμιστές από την άλλη πλευρά, επικεντρώνοντας κυρίως στο συριακό μέτωπο του IS και δευτερευόντως στο καθεστώς Assad, κατόρθωσαν τον περασμένο Γενάρη να τους απωθήσουν προσωρινά από τη βορειοδυτική Συρία. Ωστόσο οι τζιχαντιστές εξοπλισμένοι από τις αποθήκες του Ιράκ ανακατέλαβαν σταδιακά τις περισσότερες περιοχές και προωθήθηκαν δυτικά του Ευφράτη, σχεδόν μέχρι τα τουρκικά σύνορα. Ανάμεσα στις περιοχές, που κατελήφθησαν ήταν και η πλούσια και στρατηγικής σημασίας περιοχή της κουρδικής Μοσούλης. Η πτώση της ανέδειξε το πλήρες μέγεθος του προβλήματος και δημιούργησε μια νέα πραγματικότητα, στα όρια μιας de facto κρατικής οντότητας, από τη συριακή Bad έως την ιρακινή Faludschah, για την αντιμετώπιση της οποίας, σύμφωνα με τον προαναφερθέντα αμερικανό αναλυτή και άλλους, θα απαιτηθούν χρόνια και συντονισμένες προσπάθειες. Τότε ανέλαβε δράση η δύση και τίποτε δεν διέψευσε πιο κατηγορηματικά την πολιτική της στην περιοχή, από το γεγονός ότι στα τέλη της εφετινής άνοιξης αμερικανικά μαχητικά, με την υποστήριξη ειδικών δυνάμεων, έπληξαν θωρακισμένα οχήματα και αυτοκινούμενα πυροβόλα, με τα οποία οι ίδιοι είχαν εξοπλίσει τον ιρακινό στρατό. Ακολούθως απομάκρυναν τον κατά κοινή ομολογία αποτυχόντα al Maliki, με τον επίσης σιΐτη Haider Abadi, ο οποίος απέσυρε τις 20 χιλ ιρακινών, που με εντολή του προκατόχου του, υπερασπιζόντουσαν τη Δαμασκό στο πλευρό των δυνάμεων του, θρησκευτικού τους συγγενή, αλεβίτη Assad. Να υπενθυμίσω εδώ ότι ο Barack Obama είναι ο τέταρτος κατά σειρά Πρόεδρος, που διατάζει βομβαρδισμούς στην περιοχή, όταν μόλις πριν δυόμισι χρόνια είχε αποχωρήσει από το Ιράκ με την πεποίθηση ότι η υπερδύναμη είχε ολοκληρώσει την εκεί αποστολή της. Από την κατάληψη της Μοσούλης οι τζιχαντιστές ενισχύθηκαν με περίπου 500 εκ $ σε μετρητά, σημαντικά αποθέματα πολεμικού υλικού και κονιορτοποίησαν τη φήμη των κούρδων πολεμιστών Peschmerga, οι οποίοι αριθμούν περί τους 200 χιλ και θεωρούνται οι πλέον αξιόμαχοι στην ιρακινή επικράτεια. Απέκτησαν επίσης εκτεταμένο έλεγχο στο σύστημα υδροδότησης του Ιράκ, αποθέματα τροφίμων και καλλιεργήσιμη γη. Χρησιμοποιούν μάλιστα τον υφιστάμενο διοικητικό μηχανισμό για την είσπραξη φόρων, τη στρατολόγηση, ενώ παράλληλα το κάλεσμά τους προς τους μουσουλμάνους της δύσης βρίσκει απήχηση : στη δύναμη των σχεδόν 23 χιλ τζιχαντιστών ( 8 χιλ στη Συρία και 15 χιλ στο Ιράκ) περιλαμβάνονται και περίπου 3 χιλ δυτικοί ομόθρησκοί τους ( Τα μεγέθη με επιφύλαξη, δεδομένου ότι κανείς δε γνωρίζει ή δεν αποκαλύπτει τον πραγματικό αριθμό) ‘ Ένας συρφετός μερικών χιλιάδων αστοιχείωτων εγκληματιών δεν θα μπορούσε ποτέ να καταλάβει μια πόλη όπως τη Μοσούλη, αμαχητί μάλιστα, αν δεν είχε την καθοδήγηση των στελεχών του κόμματος Baath και τη σύμπραξη των στρατιωτικών του Saddam’ υποστηρίζει ο σιΐτης Σεΐχης Nasih Muhjiddin, σύμβουλος του Mardschaajjat (του ανώτατου θρησκευτικού συμβουλίου των σιϊτών του Ιράκ, του οποίου προΐσταται ο 84τετράχρονος Ηγέτης-Αγιατολάχ Αλί Σιστανί ) στη Nadschaf και συνεχίζει: ‘Οι θηριωδίες αυτών των τρομοκρατών δεν έχουν απολύτως καμία σχέση με τον ισλαμισμό. Ούτε και οι ακραίες ερμηνείες του ισλαμικού νόμου δεν προβλέπουν τους σφαγιασμούς, τους βιασμούς, τις σταυρώσεις’ και συμπληρώνει ‘ και η Βαγδάτη θα έπεφτε στα χέρια τους, αν μέσα σε δύο ημέρες δεν προσέρχονταν τα τρία εκατομμύρια των εθελοντών στο προσκλητήριο του Ayatollah Ali al Sistani’. Στη συνομιλία του με τον ιρανικής καταγωγής συγγραφέα Navid Kermani, που δημοσιεύεται στο γερμανικό περιοδικό Der Spiegel, ο Σεΐχης αιτιάται και τη στάση της Δύσης και κυρίως της Αμερικής λέγοντας ότι ενθαρρύνουν πρώτα τους φανατικούς ακραίους και μετά επεμβαίνουν για να τους ελέγξουν, όπως και άλλοτε στο παρελθόν με τους Taliban και την al Qaida. Μέμφεται ακόμη και την τότε κυβέρνηση του ομόθρησκού του σιΐτη al Maliki για σκόπιμα σφάλματα και παραλήψεις, με σκοπό την παραμονή του στην εξουσία: ‘Η πολιτική του δεν είχε καμία σχέση με τη Shia’ Ο κυκεώνας συνεχίζεται με τον κουρδικής καταγωγής ιρακινό Πρόεδρο Fuat Masum να προτείνει τη σύμπραξη των τεσσάρων σουνιτικών βόρειων επαρχιών σε μια οντότητα, το Sunistan, όπως τη φαντάζεται, με δική της Εθνοφρουρά και υπόδειγμα το Κουρδιστάν, χωρίς να απαιτείται γι αυτήν την ενέργεια η έγκριση του κοινοβουλίου της Βαγδάτης. Οι δηλώσεις αυτές επαληθεύουν τις αιτιάσεις του Σεΐχη Nasih Muhjiddin για την πτώση της Μοσούλης στο βόρειο Ιράκ. Οι προσπάθειες των Χωρών του Κόλπου και της Δύσης να προσφέρει η κυβέρνηση του νέου Πρωθυπουργού Haider Abadi τα υπουργεία άμυνας και εσωτερικών σε σουνίτες απέτυχαν. Έτσι στις 15 Σεπτεμβρίου 2014, στο Συμβούλιο των Παρισίων των 27 χωρών, με σκοπό το συντονισμό της απαιτούμενης διπλωματικής και στρατιωτικής δράσης για επανάκτηση των περιοχών που κατέχονται από τις δυνάμεις του IS, τα προμελετημένα παράδοξα έφτασαν στο απόγειό τους, χωρίς κάποιος ν’ ασχολείται σοβαρά με τα 160 χιλ θύματα του συριακού εμφύλιου. Στο εν λόγω συμβούλιο δεν εκλήθησαν οι χώρες που κυβερνώνται από σιΐτες - αλεβίτες (Ιράν και Συρία), αν και η ιρακινή αποστολή δήλωνε προς όλες τις κατευθύνσεις ότι χωρίς την ιρανική υποστήριξη, ήταν αμφίβολο αν θα υπήρχε Ιράκ. Η ήπια κριτική του οικοδεσπότη F Hollande προς τον απόντα σύριο B Assad ήταν προσαρμοσμένη στις ρώσικες αντοχές, των οποίων η αντιπροσωπεία οιονεί εκπροσωπούσε και τις δύο απούσες χώρες: στη μία (Συρία) διατηρεί τη μοναδική ναυτική της βάση στη Μεσόγειο, ενώ η άλλη (Ιράν) λειτουργεί ως αντίβαρο του αμερικανικού προστατευτισμού στις αναχρονιστικές μοναρχίες των Χωρών του Κόλπου. (Ενός προστατευτισμού που ανέχεται την προσαγωγή σε δίκη ατόμων, επειδή παρακολουθούσαν χριστιανική λειτουργία, η οποία είναι απαγορευμένη στη Σαουδική Αραβία) Στις πολεμικές επιχειρήσεις που σχεδιάζονται πιέζεται να λάβει μέρος και η Τουρκία, η οποία έχει δεχτεί τον μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων από τη Συρία, με την οποία μοιράζεται μια συνοριακή γραμμή 900 χλμ. Οι συμπάθειές της προς τη Μουσουλμανική Αδελφότητα της Αιγύπτου, της οποίας τα μέλη συνοπτικά και σωρηδόν καταδικάστηκαν σε θάνατο, προκαλούν δυσαρμονίες στις σχέσεις με τη νέα ηγεσία του Στρατηγού al Sisi, υπόνοιες για κρυφή ισλαμική agenda και κατηγορίες για πλημμελή φύλαξη της μεθορίου, μέσω της οποίας εικάζονται ανεφοδιασμοί των τζιχαντιστών του συριακού μετώπου. Η τουρκική ηγεσία φοβούμενη τρομοκρατικές επιθέσεις στην επικράτεια της, όπως πέρυσι στη συνοριακή πόλη Reyhanli, όπου έχασαν τη ζωή τους 52 άνθρωποι και ανησυχώντας για τη σύμπραξη των Κούρδων της Συρίας με το PKK, επιλέγει προς το παρόν παθητική στάση ή το πολύ τη σιωπηρή υποστήριξη της Συμμαχίας κατά του IS. Περίπου τα ίδια ισχύουν και για την Ιορδανία, ενώ το Κατάρ, όπου η Αμερική διατηρεί τη μεγαλύτερη βάση της στον Κόλπο, αναγκάστηκε να απελάσει στην Τουρκία μέλη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας της Αιγύπτου. Η κατάσταση είναι αρκούντως περιπεπλεγμένη και εκρηκτική, ώστε να ευνοεί και να δικαιολογεί διαρκώς παρεμβάσεις, διαιρέσεις και ανακατανομές, με σκοπό τον έλεγχο της πετρελαϊκά πλουσιότατης και γεωστρατηγικά σημαντικότατης περιοχής. Τα υπόλοιπα (άνθρωποι και αξίες) είναι αναπόφευκτα collateral damages. (Κύριες πηγές: Der Spiegel, The Economist)