Ούτε και οι άλλοι Έλληνες και κυρίως οι Σπαρτιάτες μπορούσαν να εγκαταλείψουν τους Αθηναίους. Το κύρος που είχε αποκτήσει η Αθήνα μετά τη νίκη στο Μαραθώνα δέκα χρόνια πριν και η ναυτική δύναμη που είχε στο μεταξύ αποκτήσει η πόλη και αποτελούσε από μόνη της το μισό του μάχιμου στόλου των αμυνομένων, δεν μπορούσαν να αγνοηθούν.
Παρά τις πολιτικές μεταρρυθμίσεις που είχαν οδηγήσει στη δημοκρατία και τη διδασκαλία των φυσικών φιλοσόφων που αναθεωρούσαν το κοσμοείδωλο, η πλειοψηφία του λαού, όπως άλλωστε συμβαίνει και σήμερα, κατατρύχονταν* και χειραγωγούνταν οικειοθελώς από τις δεισιδαιμονικές ενοχές που του καλλιεργούσαν και του ενέπνεαν οι θιασώτες των αρχαϊκών δογματικών καταλοίπων της δεσποτείας1. (*κατατρύχω-ομαι: για κτ. που βασανίζει, καταταλαιπωρεί κπ. ψυχικά ή σωματικά.)
Είχε περάσει πάνω από ένας αιώνας από τότε που για πρώτη φορά όχι μόνο στον ελληνικό, αλλά και στον ευρωπαϊκό χώρο ο Θαλής ο Μιλήσιος2 είχε προβλέψει σχεδόν ένα χρόνο πριν με σχετική ακρίβεια την έκλειψη ήλιου της 28ης Μαΐου 585 π.Χ.
Οι προφήτες και οι όσιοι του Μαντείου, όπως ονομάζονταν εκείνοι που διερμήνευαν τους χρησμούς και διέθεταν πλούσια εμπειρία στην εκμετάλλευση της αγωνίας όσων πρόσπεφταν* στο ιερό, καθησύχασαν τους απεσταλμένους. Τους συμβούλεψαν να επαναλάβουν το ερώτημα, αυτήν τη φορά όμως ως ικέτες. Έπρεπε δηλαδή να το ενισχύσουν και με μια ανάλογη προσφορά προς τους λειτουργούς του Μαντείου. Τέτοια που δεν θα πρόσβαλε τον Απόλλωνα. (*προσπέφτω: πέφτω γονατιστός στα πόδια κάποιου και τον ικετεύω ταπεινά να με συγχωρήσει ή να με βοηθήσει, και με επέκταση, ικετεύω κπ. με τρόπο που δείχνει απέραντο σεβασμό στο κύρος και στην ισχύ του.)
Το Μαντείο, που δέχονταν ασμένως* και ιδιοτελώς γενναιόδωρες προσφορές και από αλλόθρησκους βαρβάρους**, είχε ταχτεί φανερά με τους Πέρσες εισβολείς για να σώσει τους θησαυρούς του. (Ηρόδοτος VIII 35). (*ἀσμένως: με ιδιαίτερη ευχαρίστηση και πολλή χαρά. **Ο Κροίσος της Λυδίας υπήρξε μια από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις.)
Οι απεσταλμένοι επανέλαβαν το ερώτημα με την υπόσχεση πως στην περίπτωση ελληνικής νίκης θα δώριζαν στο Μαντείο των Δελφών το 10% των λαφύρων και το 10% της περιουσίας όσων είχαν ή επρόκειτο να μηδίσουν*. Αυτοί ήταν κυρίως οι Θεσσαλοί και οι Βοιωτοί. (Ηρόδοτος VII 132) (*μηδίζω:1. συμπαρατάσσομαι με τους Μήδους. Οι Μήδοι ήταν μια αρχαία ιρανική, δηλαδή ινδοευρωπαϊκή, εθνότητα. 2. προσχωρώ σε εχθρική, αντίπαλη ή διαφορετική παράταξη.)
Οι πρώτοι, με εξαίρεση την ισχυρή δυναστεία των Αλευάδων της Λάρισας, εξαναγκάστηκαν όταν εγκαταλείφτηκε το αρχικό σχέδιο της χερσαίας γραμμής άμυνας στα Τέμπη. Οι Αλευάδες δεν είχαν απλώς μηδίσει. Το 484-3 π.Χ. μαζί με μέλη της οικογενείας των Πεισιστρατιδών, είχαν επισκεφτεί τον Ξέρξη, ο οποίος αμφιταλαντεύονταν για την εκστρατεία, για να τον πείσουν να εκστρατεύσει κατά της Ελλάδας. Οι Πεισιστρατίδες είχαν μάλιστα φέρει μαζί τους και τον ονομαστό μάντη Ονομάκριτο για να εντυπωσιάσει τον Μεγάλο Βασιλιά με ευνοϊκές προφητείες.
Οι Βοιωτοί, με εξαίρεση και εδώ τους ολιγαρχικούς, μήδισαν μετά την ήττα στις Θερμοπύλες και την εγκατάλειψη της Βοιωτίας και της Αττικής από τις ελληνικές δυνάμεις που συμπτύχθηκαν στον Ισθμό. Οι ολιγαρχικοί της Βοιωτίας είχαν προσφέρει γη και ύδωρ ήδη στους κήρυκες του Ξέρξη ήδη από το 481 π.Χ.
Η Πυθία και οι υποβολείς - εκπρόσωποί της μετά τη δέσμευση για την προσφορά τροποποίησαν αισιόδοξα τον αρχικό χρησμό: τεῖχος Τριτογενεῖ ξύλινον διδοῖ εὐρύοπα Ζεὺς μοῦνον ἀπόρθητον τελέθειν, τὸ σὲ τέκνα τ᾽ ὀνήσει. (Μα στην Τριτογενή του [Αθηνά] ο Δίας ο βροντόλαλος τη χάρη τούτη κάνει: σωσμός το ξύλινο το τείχος για σένα και τα τέκνα σου, απόρθητο θα μείνει.) Ηρόδοτος, VII.140.1-144.3.
Η συνέχεια είναι γνωστή.
Παραπομπές:
1. Στα τελευταία έργα του και κυρίως στους Νόμους, έχοντας απορρίψει πλέον και την ιδέα του φιλόσοφου βασιλιά, η εκτίμηση του Πλάτωνα στις ικανότητες των ανθρώπων είχε αλλάξει. Είχε αποδεχτεί πως η αρετή του κοινού ανθρώπου δεν στηρίζονταν στη γνώμη ή ακόμη στον ορθό λόγο, αλλά στη διαδικασία της συνήθειας*. Το άτομο αναγκάζονταν να δέχεται ορισμένες “ωφέλιμες” δοξασίες και να ενεργεί σύμφωνα με αυτές. Η διαπαιδαγώγηση των πολιτών με βάση την πρόταση ότι: η καλοσύνη και η ευτυχία πάνε μαζί ήταν το πιο ωφέλιμο ψέμα που είχε ειπωθεί ποτέ**, υποστήριζε τώρα ο Πλάτωνας. Και συνέχιζε: Στο κάτω κάτω αυτό δεν είναι και πολύ δύσκολο. Οι άνθρωποι που πιστεύουν στον Κάδμο και στα δόντια του δράκοντα μπορούν να πιστεύουν οτιδήποτε***. (Νόμοι: *653 B, **663 D, ***664 A)
Ο Κάδμος υπήρξε ο μυθικός ιδρυτής και ο πρώτος βασιλιάς της Θήβας. Ήταν γιος του βασιλιά της Φοινίκης Αγήνορα και της Τηλέφασσας και αδελφός της Ευρώπης. Μετά την αρπαγή της αδελφής του Ευρώπης από τον Δία, ο Κάδμος μαζί με τα αδέλφια του και τη μητέρα τους άφησαν με εντολή του Αγήνορα την πατρίδα τους και περιπλανήθηκαν στο Αιγαίο με σκοπό να βρουν την Ευρώπη. Ο Κάδμος κατέληξε στη Βοιωτία, όπου ίδρυσε την πόλη της Θήβας, αφού πρώτα ακολούθησε μία ξεχωριστή αγελάδα με μια ημισέληνο στα πλευρά της. Στη συνέχεια σκότωσε ένα δράκοντα κι έσπειρε τα δόντια του, με αποτέλεσμα να ξεφυτρώσουν οι πρώτοι κάτοικοι.
Η προβολή στο σήμερα και η λογική αλληλουχία με ανάλογες σημερινές δοξασίες είναι αναπόφευκτη και επαληθεύει τη μελαγχολική άποψη του Πλάτωνα για την πλειονότητα και των σύγχρονων ανθρώπων. Σήμερα πάνω από 6 στους 10 Έλληνες “πιστεύουν” στο “κακό μάτι” και ένα σημαντικό μέρος τους προσκυνάει “ιερά” κάστανα και “αγιασμένες” παντόφλες.
Κι όλα αυτά όταν ο ίδιος ο Παύλος, αναφερόμενος στη χριστιανική διδασκαλία, μιλούσε για τη μωρία του κηρύγματος. (ἐπειδὴ γὰρ ἐν τῇ σοφίᾳ τοῦ Θεοῦ οὐκ ἔγνω ὁ κόσμος διὰ τῆς σοφίας τὸν Θεόν, εὐδόκησεν ὁ Θεὸς διὰ τῆς μωρίας τοῦ κηρύγματος σῶσαι τοὺς πιστεύοντας· ἐπειδὴ καὶ Ἰουδαῖοι σημεῖον αἰτοῦσι καὶ Ἕλληνες σοφίαν ζητοῦσιν. Προς Κορινθίους Α', 1,21-22.)
2. Ο Θαλής ο Μιλήσιος, c. 624/623 – c. 548/545 π.Χ., αναγνωρίζεται ως ο Πατέρας της Επιστήμης. Υπήρξε ο πρώτος μαθηματικός και ο πρώτος φιλόσοφος. Παρόλο που η κοσμολογική αρχή που πρότεινε, το νερό, αποδείχτηκε λάθος, υπήρξε ο πρώτος που καταγεγραμμένα αναζήτησε την αφετηρία των πάντων και προσπάθησε να τα αναγάγει όλα σ’ αυτήν την αρχή. Είχε επισκεφτεί την Αίγυπτο όπου συνέχισε τις μελέτες του στη γεωμετρία και στην αστρονομία.
Πέθανε 30 χρόνια πριν την εποχή του Πυθαγόρα και 300 πριν από εκείνη του Ευκλείδη. Η ευρωπαϊκή ιστορία θεωρεί τον Θαλή, πρόδρομο τόσο των Κοπέρνικου, Νεύτωνα και Λαπλάς όσο και των Ντεκάρτ, Μπέρκλεϋ και Κάντ.
Στην πολιτική είχε προτρέψει τους Μιλήσιους να τηρήσουν στάση ουδετερότητας στον πόλεμο των Λυδών υπό τον Κροίσο με τους Μήδους υπό τον Κύρο. Ο Κύρος, προπάτορας του Κύρου του Μεγάλου, αντάμειψε τη Μίλητο, αφήνοντάς την αλώβητη. Είχε προτείνει επίσης την ένωση των ιωνικών πόλεων, οι οποίες θα διατηρούσαν την αυτονομία τους, υπό ομοσπονδιακή κυβέρνηση με πρωτεύουσα την Τέω.
Οι συντοπίτες του τον προκάλεσαν, αμφισβητώντας την πρακτική αξία της φιλοσοφίας και της μελέτης των φυσικών φαινομένων: Αν ήσουν τόσο έξυπνος, θα ήσουν και πλούσιος. Ο Θαλής θα τους αποστόμωνε σύντομα. Πρόβλεψε έγκαιρα και σωστά τον καιρό και την ελαιοπαραγωγή εκείνης της χρονιάς. Στη συνέχεια δέσμευσε προκαταβολικά και φτηνά όλες τις μηχανές παραγωγής λαδιού της περιοχής. Όταν άρχισε η πλούσια συγκομιδή, οι πολίτες κατάλαβαν τι είχε συμβεί. Πλήρωσαν ακριβά για τη χρήση των μύλων και ακόμη ακριβότερα για την αμετροέπεια και την ειρωνεία τους. Με την κίνηση αυτή, που υπήρξε η πρώτη καταγεγραμμένη περίπτωση χρήσης παραγώγων (Futures & Options) στην οικονομία, ο Θαλής κατέστη εύπορος.
Ο επίσης πρωτοπόρος μαθηματικός και αστρονόμος Αρίσταρχος ο Σάμιος 310 – 230 π.Χ. και η πρότασή του για το ηλιοκεντρικό μοντέλο του Ηλιακού Συστήματος ακολούθησαν μετά από 314 χρόνια.