Για κείνον μάλιστα που επιδιώκει να κατανοήσει τις ποικίλες διαστάσεις της πραγματικότητας, ακόμη κι ένα χονδροειδές ψέμα μπορεί να αποκαλύψει περισσότερα απ’ ό,τι θα μπορούσε ποτέ μια, ειδικά απλοϊκή, αλήθεια. Για τον συνειδητοποιημένο άνθρωπο η ψευδολογία, ακόμη κι όταν απελπισμένα αποσκοπεί στην εξαπάτηση, δεν αποτελεί λόγο για έξαψη, οργή ή κατηγορίες. Γνωρίζει άλλωστε ό,τι οι ρίζες της πιο βαθιάς και αληθινής πραγματικότητας βρίσκονται στον κόσμο του ασυνείδητου. Σε μια περιοχή επίγνωσης όπου φτάνει κάποιος με τη δύναμη της φαντασίας. Δηλαδή με το μετεωρισμό της ψυχής ανάμεσα στο αισθητό και το υπεραισθητό1. Τότε κάποιος αξιώνεται να γίνει κοινωνός της υπερβατικής αλήθειας. Ξέρει επίσης ότι οι προφήτες, δηλαδή οι άνθρωποι που η αντίληψή τους ξεπερνούσε τα συμβατικά όρια της εποχής τους, που επιχείρησαν να αποκαλύψουν αυτήν την πιο βαθιά και αληθινή πραγματικότητα, πήραν για ανταμοιβή το μαρτύριο ή το φρενοκομείο.
Η συμβιωτική σχέση των ψεμάτων με την αλήθεια απορρέει από την αλαζονική τάση των ανθρώπων να τακτοποιήσουν τον κόσμο, σύμφωνα με τις αντιλήψεις τους. Οι αντιλήψεις τους δεν είναι τίποτε άλλο παρά η εντύπωση για την πραγματικότητα που έχουν διαμορφώσει. Η εντύπωση αυτή είναι η αλήθεια τους. Όταν έχουν τα μέσα να την επιβάλουν τότε η αλήθεια τους γίνεται πραγματικότητα για όλους ή σχεδόν για όλους.
Το κλασικό πνεύμα απέβλεπε στην αρμονική ενσωμάτωση του ανθρώπου στη ζωή, ως ενός ακόμη στοιχείου της κοινωνίας και της φύσης, χωρίς κυριαρχικές επιδιώξεις. Σε αντίθεση ο δυτικός άνθρωπος και οι μιμητές του, πιστεύοντας αυθαίρετα και ανεδαφικά ό,τι η ιστορία έχει νόημα και σκοπό2, επιχειρεί να τακτοποιήσει και να κατευθύνει αυτό που αντιλαμβάνεται ως πραγματικότητα με γνώμονα εκείνα που αναμφισβήτητα πιστεύει ως αληθινά. Τα αποτελέσματα στην κοινωνία είναι γνωστά και οι επιπτώσεις στο περιβάλλον απτές. Έτσι δεν πρέπει να προκαλεί εντύπωση ό,τι μόνο ένα ποσοστό κάτω του 30% των νέων στις ΗΠΑ θεωρεί απαραίτητο και ουσιώδες να ζει σε συνθήκες δημοκρατίας3.
Τα υπόλοιπα είναι τετριμμένη, ανιαρή και επαναλαμβανόμενη καθημερινότητα με διαφορετικούς κάθε φορά πρωταγωνιστές. Οι άνθρωποι στη συντριπτική τους πλειοψηφία ακολουθούν, επιβεβαιώνοντας έτσι μια άλλη Παροιμία της Κόλασης του W Blake4, που λέει ό,τι Το κομμένο σκουληκάκι συγχωρεί τ’ αλέτρι.
Παραπομπές:
1 Αριστοτέλης, Περί Ψυχής,111, 427b-429a. Πλωτίνος, Εννεάδες, ΙV, 4,12. Ο Πλάτων (Θεαίτητος,195d) χρησιμοποιεί τον όρο φαντασία ως ένα μίγμα κρίσης και αντίληψης.
2 John Grey, Black Mass, NY, 2007. Bruno Snell, Η Ανακάλυψη του Πνεύματος-Ελληνικές Ρίζες της Ευρωπαϊκής Σκέψης, Αθήνα, 1997. Ο J Grey θεωρεί ό,τι η ιστορία δεν αποσκοπεί πουθενά και ακόμη ό,τι οι ιδεολογίες συνιστούν συνέχιση της θρησκείας με πολιτικά μέσα. Ο B Snell εξηγεί πως η αρχαία ελληνική αντίληψη για την ιστορία αποκλείει τις τελεολογικές τάσεις και τις νομοτελειακές ερμηνείες.
3The Economist, June 16th 2018. How democracy dies, p.7
4 William Blake, Ποιήματα, Καστανιώτης, 1983.