Η θετική εξωτερικότητα αφορά την οικονομική λειτουργία που επηρεάζει θετικά άτομα ή συνθήκες έξω από την αγορά της. Όταν δηλαδή μια επιχείρηση ή ένα άτομο προσφέρει στην οικονομία μεγαλύτερη οριακή ευημερία από όσο τιμολογεί τα προϊόντα της ή τα προϊόντα του. Στις περιπτώσεις αυτές θεωρείται δίκαιο ή έστω είναι νόμιμο, η συγκεκριμένη επιχείρηση ή το άτομο να πληρώνει μικρότερους φόρους ή ακόμα και να επιδοτείται.
Για παράδειγμα, στην έννοια της θετικής εξωτερικότητας θεμελιώνεται η επιχειρηματολογία των τεχνολογικών κολοσσών, όπως της google, ώστε να επιτυγχάνουν φορολογικές εκπτώσεις2.
Στην πολιτική της εκδοχή, η έννοια της θετικής εξωτερικότητας ερμηνεύει τη διαχειριστική συμπεριφορά των πολιτικών ηγεσιών και του περιβάλλοντός τους στη χώρα μας. Με τον όρο πολιτικές ηγεσίες δεν εννοούνται μόνο τα πρόσωπα της πρώτης γραμμής, αλλά και οι κομματικοί σχηματισμοί, που λειτουργούν υποστηρικτικά ή και εναλλακτικά στους προηγούμενους. Αυτοί προφανώς πιστεύοντας ότι επιτελούν ένα έργο ευρύτερα σημαντικό για το σύνολο, που δεν θα μπορούσε να ανταμειφθεί με τις συμβατικές αμοιβές, αξιώνουν απολαβές ανάλογες της σπουδαιότητας που επιμετρούν στο έργο τους, τόσο για τους εαυτούς τους, όσο και για το περιβάλλον τους. Οι όποιες υλικές και ηθικές ανταμοιβές δεν είναι παρά ένα αντίτιμο για την αφοσίωση και την προσφορά τους προς τη χώρα τους: dilige, et quod uis fac. Έτσι ή κάπως έτσι το αντιλαμβάνονται οι ίδιοι. Γι αυτό το λόγο οι αντιδράσεις τους είναι ψύχραιμες ή και κάποιες φορές επιθετικά αρνητικές. Αισθάνονται ότι αδικούνται. Αυτό που θα περιγράφονταν ως υπεύθυνο καθήκον, συγχέεται και εκλαμβάνεται περίπου ως υπερβατικά ανατεθειμένη αποστολή. Και επειδή η αγαθή πρόθεση που απορρέει από την αγάπη για την πατρίδα τα συγχωρεί όλα, η νομική ευθύνη προβάλλει ως ένας πεζός αναχρονισμός.
Το φαινόμενο είναι σύνηθες στις υπανάπτυκτες δημοκρατίες και στα αυταρχικά καθεστώτα. Όπως είναι ιστορικά διαπιστωμένο στα συστήματα αυτά το κράτος και η λειτουργία του αποτελούν προσωπικές και οικογενειακές υποθέσεις, με τα ανάλογα ανταλλάγματα.
Η εκλογική συμπεριφορά της δεσπόζουσας τάσης στην ελληνική κοινωνία, που επιτρέπει την απρόσκοπτη μακροημέρευση των δυναστειών, εξηγείται ικανοποιητικά από τη θεωρία της Γνωστικής Ασυμφωνίας3.
Κλείνοντας να θυμίσω ότι το συγκεκριμένο απόφθεγμα του Αυγουστίνου έχει επηρεάσει βαθιά τον δυτικό νομικό και πολιτικό πολιτισμό. Με μια θεμελιώδη διαφορά όμως. Ο προσωπικός ή οικογενειακός πλουτισμός στη διάρκεια της ενάσκησης των καθηκόντων σε οποιαδήποτε μορφή απαγορεύεται αυστηρότατα και δεν συγχωρείται σε καμία περίπτωση. Το ηθικό υπερισχύει κατά κράτος έναντι του νόμιμου. Έτσι προστατεύεται το κύρος της εξουσίας. Το 2012 η Άνγκελα Μέρκελ απέσυρε την εμπιστοσύνη της στον Κρίστιαν Βουλφ, σημαίνον στέλεχος του κόμματός της, ωθώντας τον έτσι στην παραίτηση από την Προεδρία της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας. Ο Κρίστιαν Βουλφ είχε κατηγορηθεί ότι ως Πρωθυπουργός της Κάτω Σαξονίας είχε δεχτεί την πληρωμή των διακοπών του από κάποιον ιδιώτη επιχειρηματία, είχε λάβει δάνειο με ευνοϊκούς όρους από τη σύζυγο κάποιου άλλου επιχειρηματία και είχε προσπαθήσει να παρέμβει στην Bild Zeitung για να περιορίσει την έκταση της δημοσιότητας. Αργότερα ο Κ. Βουλφ αθωώθηκε από τα γερμανικά δικαστήρια και το 84% των Γερμανών θεώρησε λάθος την έμμεση αποπομπή του. Η αποκατάστασή του υπήρξε μερική και περιορίστηκε στην παροχή της ετήσιας τιμητικής αποζημίωσής του ως πρώην Προέδρου και του ανατίθενται ήσσονος σημασίας αποστολές εκπροσώπησης της χώρας του σε διάφορες τελετές.
Η αίγλη και το κύρος του πρώην Καγκελαρίου Γκέρχαρντ Σρέντερ μειώθηκαν σημαντικά στην κοινή γνώμη, όταν μετά την επιτυχή ολοκλήρωση της θητείας του αποδέχτηκε θέσεις στο διοικητικό συμβούλιο της Rosneft, της Nord Stream AG και global manager στην επενδυτική τράπεζα Rothschild.
Όλα αυτά στην Ελλάδα θα προκαλούσαν θυμηδία.
Παραπομπές:
1^. Αγάπα και κάνε ότι θέλεις. ep. Jo. tr. 7.8. Αυγουστίνος Ιππώνος. Βερβερικής καταγωγής, από το σημερινό Σουκ Αχράς της Αλγερίας, γιός της Αγίας Μόνικας και του απελεύθερου εθνικού Πατρίκιου, που ασπάστηκε τον χριστιανισμό στο νεκροκρέβατό του. Ο Άγιος ή - για μια μερίδα ορθοδόξων - Ιερός Αυγουστίνος υπήρξε χριστιανός θεολόγος, φιλόσοφος και μυστικιστής. Με το έργο του (De civitate Dei contra paganos, Enchiridion, Confessiones) που επηρεάστηκε από την πλατωνική φιλοσοφία, τον στωικισμό και τη διδασκαλία του νεοπλατωνικού Πλωτίνου, συνέβαλε σημαντικά στην ανάπτυξη του Δυτικού Χριστιανισμού και της Δυτικής φιλοσοφίας. Με τους Αμβρόσιο (340-397), Ιερώνυμο (347-420) και Πάπα Γρηγόριο τον Α΄ (540-604) συγκαταλέγεται στους επιφανέστερους Πατέρες της Δυτικής Εκκλησίας.
2. Thomas Piketty. Το Κεφάλαιο τον 21ο Αιώνα. Σελ 709-710. Υποσημείωση 34.
3. Για περισσότερα βλέπε σχετική ανάρτηση της 11ης Ιουνίου 2020 στο φάκελο:Το καθ' ημάς πνεύμα των ημερών.
4. θυμηδία, η: τάση, διάθεση για γέλιο ως εκδήλωση ειρωνείας.