Ο Υπουργός των Εξωτερικών της Πολωνίας Józef Beck απέρριπτε κατηγορηματικά την προϋπόθεση που έθετε ο Kliment Woroschilow σύμφωνα με την οποία σε περίπτωση πολέμου θα έπρεπε να διασφαλίζεται η δυνατότητα στον Κόκκινο Στρατό να διέρχεται μέσα από τα πολωνικά εδάφη για να εμπλακεί με τη Wehrmacht. Οι Πολωνοί, που το 1920 είχαν επιτεθεί εναντίον της Σοβιετικής Ρωσίας και είχαν αποσπάσει εδάφη της, ανησυχούσαν εξαιτίας του εύλογου και υπαρκτού κινδύνου να αναθεωρηθούν οι κατακτήσεις τους.
Την ίδια ημέρα της υπογραφής των εξασφαλίσεων ο υπουργός των εξωτερικών της Βρετανίας Λόρδος Χάλιφαξ σχολίαζε με την αφ’ υψηλού nonchalance* που χαρακτηρίζει την ωμότητα των ισχυρών, ότι οι εγγυήσεις δεν ήταν δεσμευτικές. Ο υφυπουργός του, Alexander Cadogan, ήταν πιο άμεσος: Οι εγγυήσεις δεν προσεφέρουν τίποτε στην Πολωνία. Είναι βάναυσες ακόμη και κυνικές απέναντι στους Πολωνούς. (* nonchalance: αδιαφορία, νωχέλεια.)
Οι Πολωνοί θα το διαπίστωναν έξι μήνες αργότερα, όταν την 1η Σεπτεμβρίου 1939 εισέβαλαν οι Γερμανοί.
Έξι μήνες πριν, το φθινόπωρο του 1938, η Πολωνική Ηγεσία είχε αρνηθεί την πρόταση των Γερμανών να συμπράξει σε μια εκστρατεία ανατολικά με αντάλλαγμα εδάφη στη Σοβιετική Δημοκρατία της Ουκρανίας. Η άρνησή της απέρρεε από ρεαλιστικό υπολογισμό. Η Πολωνία είχε μετάσχει στο διαμελισμό της Τσεχίας, όπως επίσης και η Ουγγαρία. Εφτά μήνες μετά τους Γερμανούς, μεταξύ 2 και 11 Οκτωβρίου 1938, οι Πολωνοί είχαν καταλάβει στρατιωτικά τα εδάφη της επαρχίας Olsa της Τσεχίας με έκταση 869 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Έχοντας στην κατοχή τους και σημαντικής έκτασης γερμανικά εδάφη καταλάβαιναν πόσο επικίνδυνη θα ήταν μια σύμπραξη με τους Γερμανούς.
Η πολωνική ηγεσία, που εκτός από γερμανικά κατείχε και ρωσικά εδάφη, αφήνονταν να παρασυρθεί από τους δυτικούς σ’ έναν διπλωματικό μονόδρομο, ελπίζοντας να αποφύγει τις αναπόδραστες επιπτώσεις που έχει ο νόμος του ιστορικού συνεχούς. Ο νόμος του ιστορικού συνεχούς είναι η αιτία των σημερινών δεινών της Ουκρανίας. Είναι λόγος που το 1991 ο τότε Αμερικανός Πρόεδρος G.H.W. Bush συμβούλευε τους Ουκρανούς να παραμείνουν στην ΕΣΣΔ και ο Henry Kissinger να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Φινλανδίας και να μην προκαλούν.
Στις 25 Αυγούστου 1939, η βρετανική κυβέρνηση, σε μια επίδειξη διπλωματικού θεατρινισμού και με σκοπό περισσότερο να εντυπωσιάσει παρά να αιφνιδιάσει τον Χίτλερ, είχε υπογράψει αμυντική συμφωνία με την Πολωνία. Στις 3 Σεπτεμβρίου 1939 η Γαλλία και η Βρετανία κήρυτταν τον πόλεμο στη Γερμανία.
Τα προηγούμενα, όπως θα αποδεικνύονταν στην πράξη, ήταν τυπικά και δεν είχαν κανένα ουσιαστικό περιεχόμενο. Η γερμανική διπλωματία είχε κατανοήσει την ανυπαρξία αξίας στο περιεχόμενο των βρετανικών και γαλλικών δεσμεύσεων της 6ης Απριλίου 1939. Ο Χίτλερ ήταν σίγουρος και το δήλωνε ότι οι δυτικοί δεν θα πολεμούσαν για την Πολωνία. Έτσι την 1η Σεπτεμβρίου 1939 το γερμανικό επιτελείο με αφορμή τον Πολωνικό Διάδρομο1 προχώρησε στην υλοποίηση του σχεδίου Fall Weiss.
Οι Σοβιετικοί, περιμένοντας να διαπιστώσουν, αν όντως οι Γερμανοί θα τηρούσαν το μυστικό πρωτόκολλο και προβάλλοντας το επιχείρημα της προστασίας των ομοεθνών τους Ρώσων και Ουκρανών που ζούσαν εκεί, εισέβαλαν στις 17 Σεπτεμβρίου από τα ανατολικά στην Πολωνία.
Η σοβιετική εισβολή δεν παραβίαζε, συμβατικά τουλάχιστον, τη Συνθήκη μη Επίθεσης Πολωνίας – Σοβιετικής Ένωσης της 25ης Ιουλίου 1932, που είχε ανανεωθεί το 1934 έως το 1945. Η πολωνική εισβολή και κατάληψη της τσεχικής επαρχίας Olsa στις 2-11 Οκτωβρίου 1938 ακύρωνε τη συγκεκριμένη Συνθήκη. Οι Σοβιετικοί είχαν προειδοποιήσει έγκαιρα με διακοίνωσή τους την Πολωνική Ηγεσία για τις επιπτώσεις της ενέργειας αυτής, ήδη από τις 23 Σεπτεμβρίου 1938. Δηλαδή έξι ημέρες πριν την υπογραφή της Συμφωνίας του Μονάχου στις 29 Σεπτεμβρίου 1938.
Μερικές μέρες αργότερα ο Στάλιν θα δέχονταν τη διπλωματική αλληλεγγύη ενός άλλου μεγάλου δασκάλου και θιασώτη της Real Politik. Σε ραδιοφωνική ομιλία του την 1η Οκτωβρίου 1939 ο Τσώρτσιλ, Υπουργός Ναυτιλίας την περίοδο εκείνη, θα δικαιολογούσε τη σοβιετική εισβολή, υποστηρίζοντας ότι το να βρίσκεται ο ρωσικός στρατός στα τρέχοντα σύνορα ήταν αναμφίβολα αναγκαίο για την ασφάλεια της Ρωσίας απέναντι στη ναζιστική απειλή.
Η κατάλυση της Πολωνίας ολοκληρώθηκε στις 6 Οκτωβρίου 1939, οπότε και παραδίδονταν οι τελευταίες μονάδες του τακτικού πολωνικού στρατού.
Άρχιζε η περίοδος των οχτώ μηνών που έγινε γνωστή ως Phoney War ή Sitzkrieg ή Drôle de guerre. Στο διάστημα αυτό οι Γάλλοι και οι Βρετανοί έχοντας παρατεταγμένες 110 ετοιμοπόλεμες μεραρχίες στα δυτικά σύνορα της Γερμανίας, έναντι 23 γερμανικών, θα περιοριζόντουσαν σε αψιμαχίες, περιμένοντας την επόμενη κίνηση του Χίτλερ.
Στις δίκες της Νυρεμβέργης ο Alfred Jodl, Αρχηγός του Επιτελείου Επιχειρήσεων της Ανώτατης Διοίκησης της Βέρμαχτ, θα κατέθετε ότι ο λόγος που δεν είχαν καταρρεύσει το 1939 οφείλονταν αποκλειστικά και μόνο στην αδράνεια των γαλλικών και βρετανικών δυνάμεων που βρίσκονταν παραταγμένες στα δυτικά σύνορα της Γερμανίας κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων στην Πολωνία.
Ο Στρατηγός Siegfried Westphal, Αξιωματικός Επιχειρήσεων υπό τον Erwin Rommel και στη συνέχεια Διοικητής Προσωπικού υπό τους Kesselring and Rundstedt, θα δήλωνε αργότερα ότι σε μια αποφασιστική επίθεση των συνασπισμένων δυνάμεων Βρετανών και Γάλλων τον Σεπτέμβριο του 1939 η Wehrmacht δεν θα μπορούσε να αντέξει πάνω από μία ή δύο εβδομάδες.
Οι δυτικοί όμως αδρανούσαν, επειδή ιεραρχούσαν τις απειλές με βάση τη δύναμη των ανταγωνιστών τους. Οι πιο επικίνδυνοι γι’ αυτούς ήταν οι Γερμανοί και οι Σοβιετικοί. Η προτεραιότητά προέκυπτε αυτόματα: έπρεπε να στρέψουν τον έναν κατά του άλλου. Και το ίδιο κάνουν και τώρα με αφορμή την Ουκρανία.
Στις αρχές φθινοπώρου του 1938, τις ημέρες της υπογραφής της Συμφωνίας του Μονάχου (30 Σεπτεμβρίου 1938) ο τρείς φορές Πρωθυπουργός της Βρετανίας Stanley Baldwin σκέφτονταν πώς θα έστρεφαν τον Χίτλερ ανατολικά: Can’t we turn Hitler East? Napoleon broke himself against the Russians. Hitler might do the same.
Άλλωστε ούτε ο Χίτλερ έκρυβε τις προθέσεις του. Στις 11 Αυγούστου 1939 έλεγε στον Ελβετό Ύπατο Αρμοστή του Ντάντσιχ Carl Jacob Burckhardt πως οτιδήποτε έκανε είχε ως στόχο τη Ρωσία. Αν η Δύση ήταν τόσο ηλίθια και στραβή για να το καταλάβει, θα αναγκάζονταν να έρθει σε συνεννόηση με τους Ρώσους, θα συνέτριβε τη Δύση και, μετά την ήττα της, θα στρέφονταν εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης με μαζεμένες όλες του τις δυνάμεις.
Παραπομπή:
1. Η ιστορική ονομασία Πολωνικός Διάδρομος ή Διάδρομος του Ντάντσιχ δόθηκε σε μια λωρίδα εδάφους η οποία στο διάστημα μεταξύ των δύο παγκοσμίων πολέμων εκτεινόταν προς Βορρά μέχρι τη Βαλτική θάλασσα και χώριζε την Ανατολική Πρωσία από την υπόλοιπη Γερμανία.
Η λωρίδα αυτή περιελάμβανε το μεγαλύτερο τμήμα της πολωνικής επαρχίας του Πομόζε και την πρώην γερμανική επαρχία της δυτικής Πρωσίας, την Πομερανία, την οποία υποχρεώθηκαν οι Γερμανοί να παραχωρήσουν στην Πολωνία με την εφαρμογή της Συνθήκης των Βερσαλλιών από τις 20 Ιανουαρίου 1920 προκειμένου η Πολωνία να έχει διέξοδο στη θάλασσα.