Η άποψη ότι: η επιθυμία για τάξη είναι ενάρετη πρόφαση για να δικαιολογείται η λυσσαλέα μισανθρωπία1, είναι εύστοχη και έγκυρη.
Οι πλασματικές ανάγκες είναι ισχυρότερες, βιαιότερες και πολύ πιο επικίνδυνες από τις πραγματικές.
Οι σκοταδιστικές και μισάνθρωπες αυτές δοξασίες, που προβάλλουν τη στέρηση και τον θάνατο σαν το μοναδικό εισιτήριο για τον παράδεισο, είναι απόλυτα ξένες προς την ελληνικότητα, ειδικά της κλασικής περιόδου (480 – 323 π.Χ.). Είναι επίσης απότοκες της πολιτικής αντίδρασης που αναπτύχθηκε την ελληνιστική εποχή (323 - 31 π.Χ.).
Την περίοδο εκείνη ο στωικισμός2, το φιλοσοφικό σύστημα που δημιούργησε ο Ζήνωνας (334 - 262 π.Χ.), ένας εξελληνισμένος Φοίνικας από το φοινικικό Κίτιο ή Κιτίμ (Λάρνακα), επιτάχυνε τον εξανατολισμό των Ελλήνων. Η παρακμή του ελληνικού ορθού λόγου διευκολύνθηκε και από τους θεματοφύλακες – διαδόχους του Πλάτωνα στην Ακαδημία και του Αριστοτέλη στον Περίπατο, που από τα τέλη του 3ου π.Χ. αιώνα είχαν καταντήσει να διδάσκουν αστρική θεολογία. Μάταια ο Επίκουρος (341 - 270 π.Χ.), πνευματικότερος από τον σύγχρονό του Ζήνωνα, προειδοποιούσε για τους κινδύνους.
Ο αργός θάνατος του ελληνικού ορθού λόγου είχε και μια ακόμα πιο ολέθρια επίπτωση, καθώς οδήγησε και στην παρακμή των επιστημών. Η έξυπνη ερμηνεία των μαρξιστών, που αποδίδουν την οπισθοδρόμηση στην ανέξοδη εργασία ενός τεράστιου πλήθους δούλων, μπορεί να απαντάει μέχρις ενός σημείου στην στασιμότητα της μηχανικής μετά τον Αρχιμήδη. Δεν εξηγεί όμως την τελμάτωση της ιατρικής μετά τον Γαληνό και της αστρονομίας μετά τον Πτολεμαίο για μια τεράστια περίοδο δεκαέξι αιώνων.
Η άποψη του Eric Robertson Dodds συνοψίζει το πολιτικό πνεύμα της εποχής: έτσι άρχισε να επικρατεί η άκαμπτη αιτιοκρατία του αστρικού πεπρωμένου και να αντικαθιστά το τρομακτικό βάρος της ατομικής ευθύνης που απαιτούσε από τα μέλη της μια φιλελεύθερη δημοκρατική κοινωνία.
Σ’ αυτόν το πνευματικό και πολιτικό βιότοπο, που αποθέωνε τους ηγεμόνες, όπως έκαναν οι Αθηναίοι το 307 π.Χ. με τον Δημήτριο3, αναπτύχθηκε στη συνέχεια ο χριστιανισμός. Θυμίζω πως ο Ζήνωνας, ο ιδρυτής του στωικισμού, αποδομούσε ή προσπαθούσε να αποδομήσει τον Αριστοτέλη*, διδάσκοντας ότι το πνεύμα του ανθρώπου δεν συγγενεύει απλώς με τον θεό, αλλά είναι ο θεός4. (*θνητά φρονεῖν τον θνητόν, Ἠθικὰ Νικομάχεια, 1177a-1178a)
Η αιώνια και πανίσχυρη νωθρότητα των μαζών και η ακατάσχετη τάση τους για κολακεία και προσωπολατρία αξιοποιήθηκε κατάλληλα από τους ηγεμόνες της ελληνιστικής εποχής, υπαγόρευσε τη βολική εθελοτυφλία στους μορφωμένους και οδήγησε στο τελευταίο στάδιο της εκλαΐκευσης και του εκχυδαϊσμού της θρησκείας που είναι η θεοποίηση και η ενανθρώπιση: όποιος αντιμετωπίζει έναν άνθρωπο σαν θεό, κατατάσσει τον εαυτό του στην αντίστοιχη θέση των παιδιών ή των ζώων, σχολιάζει ο Martin Nilsson στο Greek Piety.
Μια σύντομη παρέκβαση. Στην κλασική ελληνικότητα οι στερήσεις και οι δοκιμασίες εξυπηρετούσαν μόνο τη σκληραγώγηση και την ενδυνάμωση κι αυτό μόνο όταν θα αναλαμβάνονταν επιχειρήσεις και ενέργειες που απαιτούσαν αυξημένες φυσικές αντοχές.
Η ηθική ανταμοιβή για τους Έλληνες, κι αυτό ήδη από την ομηρική εποχή (1100 - 750 π.Χ.), είχε σαφές και καθορισμένο υλικό περιεχόμενο. Η Αθηνά πείθει τον Αχιλλέα να κρατήσει το ξίφος στη θήκη του απαριθμώντας του τα πρακτικά οφέλη που θα απολάμβανε, αν κρατούσε την ψυχραιμία του. Καμία ηθικολογική φλυαρία. Καμία υπόσχεση μεταθανάτιας αντιπαροχής. Η ιδέα ενός ελληνοχριστιανικού πολιτισμού είναι αντιφατική και ανιστορική.
Αυτά όμως είναι λίγο – πολύ γνωστά ή έστω αναμενόμενα.
Αυτό που δεν είναι γνωστό και επιτέλους βρίσκεται έξω από κάθε πολιτική και θρησκευτική ιδεολογία και δοξασία είναι πως σε μια προσεκτική και συνδυαστική ανάγνωση των γεγονότων μπορούμε να διαπιστώσουμε την ισχύ των φυσικών νόμων.
Η κυκλικότητα των ιστορικών φαινομένων ακολουθεί τις αρχές της φυσικής συμμετρίας.
Το συμπέρασμα μιας τέτοιας προσέγγισης θα μπορούσε να αποκαλύψει τις φυσικές αιτίες των κοινωνικών φαινομένων και να οδηγήσει στα πραγματικά κίνητρα της εκδήλωσής τους.
Συμμετρία είναι η ιδιότητα των αναλογιών ενός συστήματος να παραμένουν αναλλοίωτες στους μετασχηματισμούς που υφίστανται καθώς μεταφέρονται στο χώρο και στο χρόνο.
Η συμμετρία αποτελεί θεμελιώδη έννοια όχι μόνο της Φυσικής αλλά και των Μαθηματικών, της Χημείας και της Βιολογίας. Εφαρμόζεται επίσης στις Τέχνες, όπως στη Μουσική, στην Αρχιτεκτονική, στη Γλυπτική και την συναντάμε τόσο στην έμβια όσο και στην άβια φύση.
Ωστόσο ακόμα και τα μαθηματικά που περιγράφουν τους νόμους της φύσης έχουν τις εξαιρέσεις τους. Καταστάσεις που ενώ είναι εσωτερικά συμμετρικές μπορεί να οδηγήσουν σε μη συμμετρικά αποτελέσματα. Αυτό ονομάζεται αυθόρμητο σπάσιμο της συμμετρίας.
Το αυθόρμητο σπάσιμο της ιστορικής συμμετρίας συνέβη το 1991 με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Ακολούθησε το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.
Τα γεγονότα των τελευταίων ετών, με αρχή τις εμπορικές κυρώσεις των ΗΠΑ σε βάρος της Κίνας, την Πανδημία και αποκορύφωμα την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, αποδέσμευσαν τη δυναμική για τη δημιουργία ενός μετώπου που αργά και σταθερά οδηγεί σε έναν Νέο Ψυχρό Πόλεμο. Θυμίζω ότι η Κίνα δεν μετέχει στις οικονομικές κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας και μαζί με την Ινδία απέφυγαν να καταδικάσουν τη ρωσική ενέργεια. Θυμίζω επίσης ότι ο συνολικός πληθυσμός της Δύσης είναι περί τα 800 εκατομμύρια, όταν η Κίνα μόνη της αριθμεί 1,4 δισεκατομμύρια κατοίκους, με τη μεσαία τάξη της που έχει φτάσει σχεδόν στο βιοτικό επίπεδο της ευρωπαϊκής περιφέρειας να αθροίζεται στα 450 εκατομμύρια. Δηλαδή όσο το άθροισμα του πληθυσμού της Ε.Ε.
Το αντίπαλο δέος στον Νέο Ψυχρό Πόλεμο θα συνδυάζει σταδιακά και αναπόφευκτα την οικονομική δύναμη της Κίνας, της πολυπληθέστερης χώρας του πλανήτη, με την στρατιωτική ισχύ της Ρωσίας που είναι η μεγαλύτερη σε έκταση χώρα του κόσμου. Εννοείται με την προσθήκη των συμμάχων και εταίρων τους. Σημειώνω ότι η Κίνα είναι ο σπουδαιότερος εμπορικός εταίρος για περίπου 95 χώρες.
Την ίδια αυτή περίοδο η Ευρώπη αφυπνίζεται. Όποια κατεύθυνση κι αν ακολουθήσει – είτε της σταδιακής χειραφέτησης της, που είναι το πιθανότερο, είτε της ενδυνάμωσης της σκόπιμης υποταγής στην αμερικανική αναξιοπιστία - θα αναγκαστεί να υψώσει αναχώματα στην αυξανόμενη πίεση που θα δέχεται από την Ανατολή. Και τα αναχώματα αυτά δεν θα περιορίζονται στους εξοπλισμούς. Θα πρέπει να προστατέψει τους πολίτες της και από την πολιτική επιρροή της Ανατολής.
Αυτό συνέβη και στην περίοδο του προηγούμενου Ψυχρού Πολέμου (1949 – 1989).
Τότε και κυρίως από τα μέσα της δεκαετίας του ’70 εκτός από την εξαγγελία της πυρηνικής απειλής (M.A.D.) από τους δυτικούς το 1975 οι δυτικές κυβερνήσεις άνοιξαν τα ταμεία και στήριξαν τα λαϊκά εισοδήματα με σκοπό να περιορίσουν ή να ανασχέσουν την επιρροή της Ε.Σ.Σ.Δ.
Τότε σε κάποια υπανάπτυκτα κράτη και κοινωνικά καθυστερημένες χώρες, όπως συνέβη στη δική μας από το ’81 και μετά, δημιουργήθηκαν τεχνητά και με δανεικά οι μεσαίες λεγόμενες τάξεις.
Ακόμη και σήμερα συναντάω αρκετά άτομα που αναπτύχθηκαν οικονομικά εκείνη την περίοδο και ερμηνεύουν την καταναλωτική πρόοδό τους – γιατί πολιτισμική και πνευματική δεν απέκτησαν ποτέ - ως το αποτέλεσμα κάποιας λαϊκής κατάκτησης.
Υπομονή, Επιμονή και Εγρήγορση. Αν πρέπει και συνειδητά – γιατί ασυνείδητα την ακολουθούμε έτσι κι αλλιώς - να μιμηθούμε τη Φύση τότε αυτές τις αρετές πρέπει να υιοθετήσουμε. Είναι ο τρόπος που δουλεύει η Φύση.
Στη φωτογραφία της επικεφαλίδας ένα δειλινό στο χωριό μου έξω από το σπίτι μου. Ήταν η ώρα που μια ξάστερη νύχτα με παγωνιά θα ακολουθούσε μια λαμπρή και κρύα ημέρα.
Η ήρεμη συνομιλία του αέρα και της φωτιάς στο τζάκι συνοδεύονταν από την ανατριχιαστική και αρχέγονη νυκτωδία των λύκων μερικές δεκάδες μέτρα πιο μέσα στο δάσος.
Η παγωνιά και η ξαστεριά δυναμώνουν την ψυχική διέγερση. Νύχτα σημαίνει Πνευματικότητα.
Παραπομπές:
1. Μίλαν Κούντερα. Το Βαλς του Αποχαιρετισμού. Σελ.110.
2. Οι στωικοί είχαν ασκήσει την επιρροή τους για να εξαλείψουν το ηλιοκεντρικό σύστημα του Κοπέρνικου της Αρχαιότητας, όπως έχει αποκληθεί ο Αρίσταρχος ο Σάμιος. Το κύρος των στωικών προέκυπτε από το ότι οι πολιτικές αντιλήψεις τους και κυρίως ο οικουμενισμός που πρότειναν συμφωνούσε με τον επεκτατισμό της τότε ανερχόμενης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ο Σενέκας και ο Μάρκος Αυρήλιος υπήρξαν ονομαστοί στωικοί.
Ο ηλιοκεντρισμός είχε προταθεί το 280 π.Χ. και ανέτρεπε τις θρησκευτικές δοξασίες των στωικών. Μερικές δεκαετίες αργότερα, το 150 π.Χ., ο μαθηματικός Σέλευκος από τη Σελεύκεια την επί του Τίγρη θα παρουσίαζε την εξακριβωμένη μαθηματική απόδειξη. Οι αστρονομικές αυτές θεωρίες υπήρξαν δυνατές με την προϋπόθεση της ανάλογης ανάπτυξης των μαθηματικών. Σ’ αυτές ανήκει πρώτα απ’ όλα η ανακάλυψη του απειροστικού και του ασύμμετρου, που μπορούμε με πιθανότητα να την αποδώσουμε πάλι στον Αρχύτα, κι απ’ αυτήν ο μαθητής του Εύδοξος έβγαλε τις πιο πέρα συνέπειες. (E.R. Dodds. Οι Έλληνες και το Παράλογο. Σελ. 155. & Eduard Zeller – Wilhelm Nestle. Ιστορία της Ελληνικής Φιλοσοφίας. Σελ.94.)
3. Χαίρε γιε του παντοδύναμου θεού Ποσειδώνα και της Αφροδίτης. Γιατί άλλοι θεοί είτε είναι μακριά ή δεν ακούν ή δεν υπάρχουν ή δεν νοιάζονται διόλου για μας· εσένα όμως, σε βλέπουμε μπροστά μας, όχι από ξύλο ούτε από πέτρα, αλλά αληθινό. Για αυτό σε παρακαλούμε. (Αθήναιος, VI, 253e)
Τον ύμνο αυτό, συνεχίζει ο Αθήναιος, οι νικητές του Μαραθωνίου τον τραγουδούσαν όχι μονάχα δημοσίως, αλλά και στα σπίτια τους. (Frank W. Walbank, Ο Ελληνιστικός Κόσμος, Σελ.302)
4. Stoicorum Veterum Fragmenta, I.146: Ζήνων ο Κιτιεύς ο Στωικός ἔφη… δεῖν… ἔχειν τὸ θεῖον ἐν μόνῳ τῳ νῷ, μάλλον δε θεόν ἡγεῖσθαι τὸν νοῦν.
#WARINUKRAINE #religions #WAR #Greece #symmetry #History #astronomy #stoicism