Τι είναι λάθος, αν δεν το καταλαβαίνει εκείνος που το κάνει.

Ευριπίδης, Μήδεια.

Οι άνθρωποι επιθυμούν έναν κόσμο, όπου το καλό και το κακό μπορούν να διακρίνονται μεταξύ τους με σαφήνεια. Η έμφυτη και ακατάσβεστη αυτή επιθυμία προέρχεται από την τάση που έχουν να εκφέρουν κρίσεις προτού καταλάβουν. Αυθόρμητα και παρορμητικά. Σ’ αυτήν ακριβώς την επιθυμία θεμελιώνονται οι θρησκείες και οι ιδεολογίες. Έτσι δυσκολεύονται να συμφιλιωθούν με την Ιστορία. Αυτό συμβαίνει μόνο όταν μπορέσουν να μεταφράσουν τη σχετικότητα και την αμφισημία της Ιστορίας στο δικό τους αποδεικτικό και δογματικό ιδίωμα. Απαιτούν κάποιος να έχει δίκαιο.

Ωστόσο σε μια χαοτική και δυσδιάκριτη πραγματικότητα το δίκαιο είναι συχνά αμφίβολο, πολυδιάστατο και όχι προφανές. Έτσι οι άνθρωποι, δηλαδή σχεδόν όλοι μας, πορευόμαστε προς το μέτωπο, όπως τους καλούς στρατιώτες του Γιάροσλαβ Χάσεκ: χωρίς να ξέρουμε γιατί και, το πιο σκανδαλώδες, χωρίς αυτό να μας ενδιαφέρει. Οι Βρετανοί είναι ήδη εκεί. Οι υπόλοιποι ας θυμηθούμε τον μεγάλο Μπίσμαρκ: Οι ηλίθιοι μαθαίνουν απ’ τα λάθη τους· οι έξυπνοι απ’ τα λάθη των άλλων.

Εικόνα Επικεφαλίδας: The Art of Jane Tomlinson.