Οι περιστάσεις των δύο τελευταίων χρόνων ενίσχυσαν την ατομικότητα και ανέδειξαν τη μοναξιά. Γεννήθηκαν επώδυνες αμφισβητήσεις. Τα σημάδια αυτά χαρακτηρίζουν μια εποχή αναπόφευκτα λυρική.
Ο λυρισμός, που με αρχηγέτη τον Αρχίλοχο επινόησαν και ανέπτυξαν οι Έλληνες από τον 7ο π.Χ. αιώνα ως οι πρώτοι στον ευρωπαϊκό χώρο, έστρεψε την ποίηση στον εσωτερικό άνθρωπο, στο “εδώ” και στο “τώρα”, αποσπώντας τον από τις ατέρμονες περιπλανήσεις στη μυθική παράδοση και στις ευκλεείς πράξεις των ηρώων.
Προσαρμοσμένα τα προηγούμενα στην υπερβατικότητα δικαιολογούν έναν ορισμό που λέει ότι θρησκεία είναι ό,τι κάνει ο καθένας με την προσωπική του απομόνωση. Δεόμαστε συλλογικά και φωναχτά, προσευχόμαστε όμως ατομικά και σιωπηρά.
Και ένα σχόλιο για το "έθιμο" της κρεατοφαγίας τη Μεγάλη Παρασκευή.
Θυμίζει τους "Κακοδαιμονιστάς" που τον 5ο π.Χ. αιώνα παρωδούσαν τις σεβάσμιες κοινωνικές λέσχες των "Αγαθοδαιμονιστών" και όπως αναφέρει ο Λυσίας είχαν διαλέξει αυτόν τον τίτλο για να κοροϊδέψουν τους θεούς και το αθηναϊκό έθιμο. Θεωρούσαν υποχρέωσή τους να δειπνούν τις αποφράδες ημέρες, να διακωμωδούν όσα θεωρούσαν δεισιδαιμονίες και να προκαλούν εσκεμμένα τους θεούς με το να κάνουν σκόπιμα διάφορα δυσοίωνα πράγματα. Σύμφωνα με τον Λυσία, οι θεοί δεν τα έβρισκαν αυτά καθόλου διασκεδαστικά· μερικοί πέθαναν σχετικά νέοι, ένας άλλος είχε αρρωστήσει βαριά.
Η συμπεριφορά τους δείχνει δύο πράγματα. Την αίσθηση της απελευθέρωσης από ασήμαντους κανόνες και παράλογα αισθήματα ενοχής και επίσης την ισχυρή αντίδραση του μέσου πολίτη σε τέτοιου είδους ορθολογισμό.
Συνοψίζοντας το πνεύμα του Πάσχα με τον δικό μου αυθαίρετο τρόπο απευθύνω τις ευχές μου με μερικούς στίχους του T.S. Eliot:
Where is the Life we have lost in living?
Where is the wisdom we have lost in knowledge?
Where is the knowledge we have lost in information?
(Που είναι η Ζωή που χάσαμε ζώντας;
Που είναι η Σοφία που χάσαμε στη γνώση;
Που είναι η Γνώση που χάσαμε στις πληροφορίες;)