Στο μεταξύ η ίδια η φύση αντισταθμίζει έστω προσωρινά την πολιτική ατολμία, αλλά και μ’ ένα μακάβριο τρόπο δείχνει το δρόμο. Πιο συγκεκριμένα. Η πανδημία προκάλεσε σε παγκόσμιο επίπεδο την κατακόρυφη πτώση της παραγωγής. Για τη διετία 2020-21 υπολογίζεται ότι το μέγεθος θα υποχωρήσει από 30 έως και 40%. Αυτό, σύμφωνα με την International Energy Agency, θα έχει ως αποτέλεσμα τον εκτιμώμενο περιορισμό των αερίων ρύπων κατά 8% ή κατά 2,800 m Mt CO2 το 2020. Όμως ακόμα κι ένα μέγεθος αυτής της τάξης δεν είναι αρκετό. Ακόμα και μετά από αυτήν την πτώση, σύμφωνα με το βρετανικό Met Office, η συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα το 2020 θα είναι η υψηλότερη που έχει ποτέ καταγραφεί.
Για να συγκρατηθεί η άνοδος της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη στους 1,5 °C απαιτούνται πολύ περισσότερα. Για να συμβεί αυτό θα έπρεπε οι αέριοι ρύποι να μειώνονται κατά 7,6% ή κατά 2,600 m Mt CO2 κάθε χρόνο ως τα τέλη αυτής της δεκαετίας. Αυτό από μόνο του είναι αρκετό για να κατανοήσει κι ο πιο αισιόδοξος ότι ο στόχος αυτός δεν μπορεί να εκπληρωθεί. Ειδικά μέχρι το 2030, όπως αφελώς είχε τεθεί ως χρονικό όριο.
Κάπου εδώ θα πρέπει να έχει γίνει αντιληπτός ο λόγος της σιωπηλής, αλλά πραγματικής παραίτησης για αποφασιστικές δράσεις με σκοπό τη συγκράτηση ή τον περιορισμό των αερίων ρύπων: οι επιπτώσεις θα ήταν οικουμενικές, ανεξέλεγκτες και εφιαλτικές. Στο βαθμό που ισχύουν τα προηγούμενα, αποτελούν και μια σχετικά ευλογοφανή δικαιολογία για τη στάση των πολιτικών ηγεσιών. Δηλαδή για να πιάσει το στόχο των 1,5 °C το ανθρώπινο είδος χρειάζεται χοντρικά μια πανδημία με την παρούσα έκταση κάθε χρόνο για την επόμενη δεκαετία.
Ή στραβός είν’ ο γιαλός ή στραβά αρμενίζουμε. Ή μπορεί και τα δύο. Υπάρχει μια παραλλαγή του Νόμου του Finagle που λέει: The perversity of the Universe tends towards a maximum. Νομίζω ότι η παραλλαγή θα ήταν πιο εύστοχη, αν στη θέση της λέξης Universe τοποθετούνταν η λέξη Homo Sapiens. Οπότε μάλλον θα ακολουθήσουμε αποφασιστικά και αταλάντευτα τις αυτοκαταστροφικές έξεις μας.
Και ενώ συμβαίνουν αυτά, ως παρενέργεια της πανδημίας, η ανάπτυξη των εναλλακτικών μορφών παραγωγής ενέργειας δυσχεραίνεται. Η κατακόρυφη πτώση στην παραγωγή προκλήθηκε από την διαφαινόμενη κατάρρευση της ζήτησης. Ακολούθησε ο πετρελαϊκός πόλεμος Σαουδικής Αραβίας – Ρωσίας1. Ως αποτέλεσμα των προηγούμενων οι τιμές του πετρελαίου υποχώρησαν σε ακραία χαμηλά επίπεδα. Με το WTI στα 29,43 $/bbl και το Brent στα 32,84 $/bbl η στροφή στις εναλλακτικές πηγές ενέργειας γίνεται ασύμφορη. Οι επενδύσεις στις συγκεκριμένες μεθόδους παραγωγής αποκτούν οικονομικό νόημα για τιμές πετρελαίου που θα παραμένουν σχετικά σταθερές σε επίπεδα τουλάχιστον ή σαφώς ανώτερα από τα 35 $/bbl. (The Economist, April 11th-17th 2020, pp 54)
Την τελευταία δωδεκαετία συνέβησαν τρείς πετρελαϊκές κρίσεις. Ο κλάδος συνήλθε από τις δύο και μάλιστα σχετικά σύντομα, υπολειπόμενος ωστόσο για τουλάχιστον μια δεκαετία των προσδοκιών του δείκτη S&P 500. Αυτή τη φορά όμως τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Σε μια πρόσφατη με μελέτη της η McKinsey & Company σημειώνει: The current context combines a supply shock with an unprecedented demand drop and a global humanitarian crisis.
Σε μια ανάρτηση που αφορά την οικολογία δεν μπορώ να αποφύγω και κάποιες τετριμμένες πλέον αναφορές σε μετρήσεις και προγνώσεις.
Η επιστημονική ομάδα γύρω από την Karin Gleason της αμερικανικής NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration) είχε ανακοινώσει στα τέλη του φετινού χειμώνα ότι ο Ιανουάριος του 2020 ήταν σε παγκόσμιο επίπεδο κατά 1,14 °C θερμότερος από τις μέσες μακροχρόνιες τιμές. Με βάση αυτό το εύρημα εκτιμούν ότι το 2020 θα είναι ένα από τα δέκα θερμότερα έτη από τότε που γίνονται μετρήσεις. Δηλαδή εδώ και 140 χρόνια. Και με πιθανότητες που φτάνουν στο 98% υποστηρίζουν ότι θα είναι μια από τις 5 θερμότερες χρονιές. Το ενδεχόμενο να καταγραφεί ως το θερμότερο έτος, σπάζοντας το ρεκόρ του 2016, φτάνει σχεδόν στο 50%. Εκτιμήσεις για υψηλές θερμοκρασίες την τρέχουσα χρονιά κάνει και το βρετανικό Met Office.
Πάντως και οι δύο υπηρεσίες επιμένουν στα ανθρωπογενή αίτια της κλιματικής αλλαγής. Οι αυξημένες θερμοκρασίες οφείλονται στις υψηλές συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα που είναι ένα από τα αποτελέσματα της ανθρώπινης δραστηριότητας.
Ο Νόμος του Murphy (Anything that can go wrong will go wrong) είναι πιο γνωστός. Ο Νόμος του Finagle είναι πιο ακριβής. Η παραλλαγή του με τη διαστροφή, ειδικά αν αυτή αποδοθεί στο ανθρώπινο είδος, είναι εκτός από εύστοχη και ιδιαίτερα επίκαιρη.
Παραπομπή:
1^. Η συμφωνία ΟΠΕΚ και Ρωσίας τον Οκτώβριο του 2016 διευκόλυνε αρχικά τους παραγωγούς σχιστολιθικού πετρελαίου στις ΗΠΑ, καθιστώντας συμφέρουσα την εξόρυξη και επικερδή την εμπορία. Μεσοπρόθεσμα όμως η Ρωσία ήταν που πιστώθηκε τα οφέλη της αριστοτεχνικής οικονομικής της διπλωματίας. Στο σημείο αυτό αξίζει να επιμείνουμε. Αν όχι τίποτε άλλο, πρόκειται για ένα σπουδαίο μάθημα Real Politik.
Το ελάχιστο κόστος για τη συγκεκριμένη μέθοδο παραγωγής (fracking) βρίσκεται στα 40 $/ bbl. Το ανώτατο όριο μπορεί να φτάσει και στα 90 $/ bbl. Με την εν λόγω συμφωνία οι τιμές για το WTI (West Texas Intermediate), που ενδιέφεραν πρωτίστως τους Αμερικανούς παραγωγούς, είχαν διαμορφωθεί στα τέλη του 2016 στα $53/bbl, αυξημένες κατά 16 $/bbl σε σχέση με τα τέλη του 2015.
Η συμφωνία όμως προκάλεσε και την άνοδο στην τιμή του Brent, που στα τέλη του 2016 έφτασε στα 54 $/ bbl, αυξημένη κατά 17 $/ bbl σε σχέση με το τέλος του 2015. Αυτό ενδιέφερε πρωτίστως τη ρωσική οικονομική διπλωματία. Μετά τη σχετική σταθεροποίηση των τιμών, στις αρχές του 2017, η Ρωσία, της οποίας τα 2/3 της αξίας των εξαγωγών αφορούν πωλήσεις πετρελαίου και αερίου, αποφάσισε ότι η όποια διαφορά πάνω από τα 42 $/ bbl, που ισοσκελίζουν τον προϋπολογισμό της χώρας, θα κατατίθεται σ’ ένα ειδικό αποθεματικό για την αντιμετώπιση εκτάκτων σοβαρών αναγκών. Να σημειωθεί ότι το συνολικό κόστος παραγωγής για το ρωσικό πετρέλαιο διαμορφώνεται στα 19,21 $/ bbl. Έτσι μετά την τριετία και μέχρι τον Μάρτιο του 2020 το συγκεκριμένο απόθεμα έφτασε στο 7,3% του ΑΕΠ. Όταν άρχιζε ο πετρελαϊκός πόλεμος η Ρωσία είχε συγκεντρώσει ένα ποσό της τάξης των 570 δισεκατομμυρίων $ σε συνάλλαγμα και χρυσό. Είχε αντισταθμίσει τις οικονομικές απώλειες από τις κυρώσεις των δυτικών και μπορούσε πλέον να ανταποδώσει τα πλήγματα. Μια από τις πρώτες κινήσεις του Προέδρου Wladimir Putin ήταν να στηρίξει τη Βενεζουέλα ήδη από το 2017. Μέσω της δημόσιας επιχείρησης πετρελαίου Rosneft πρόσφερε ρευστότητα στη λατινοαμερικανική χώρα. Όπως είναι γνωστό η χώρα διαθέτει τα πλουσιότερα αποθέματα στον κόσμο. Δανείζοντάς την 4,6 δισεκατομμύρια δολάρια, που θα αποπληρωθούν με πετρέλαιο, εμπόδισε την υποταγή της Βενεζουέλας στην αμερικανική ειλωτεία. Στη συνέχεια αποφάσισε να ρίξει στη μάχη ένα αρχικό ποσό περί τα 25 δισεκατομμύρια δολάρια αφενός για να εκτοπίσει από την αγορά το αμερικανικό σχιστολιθικό και αφετέρου για να εξουθενώσει οικονομικά τους Σαουδάραβες. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Σαουδική Αραβία, αν και έχει ένα από τα χαμηλότερα συνολικά κόστη παραγωγής (8,98 $/ bbl), για να ισοσκελίσει τους προϋπολογισμούς της χρειάζεται ελάχιστες τιμές στα 84 $/ bbl.
Σύμφωνα με την Citigroup στο 50% των επιχειρήσεων που εκμεταλλεύονται τις 174 χιλιάδες πηγές παραγωγής στο Texas και ήδη από πέρσι, στα προεόρτια του πετρελαϊκού πολέμου, είχαν καταστεί ασύμφορες και κινδύνευαν να πτωχεύσουν, θα προστεθεί ένας επιπλέον σημαντικός αριθμός.
Η θέση των ΗΠΑ, που από το 2018 είχαν υποσκελίσει τη Σαουδική Αραβία και τη Ρωσία, ως πρώτη δύναμη στην παραγωγή πετρελαίου καθίσταται αβέβαιη.
Ο δήμαρχος της Νέας Υόρκης Fiorello La Guardia, εγκαινιάζοντας την εκστρατεία του κατά της εγκληματικότητας και της διαφθοράς το 1933, είχε πει το θρυλικό: È finita la cuccagna! (No more free lunch). Η έκφραση έγινε κλασική κι από τότε πολλοί την επανέλαβαν. Ο Milton Friedman είχε γράψει και ένα βιβλίο το 1971 που είχε ως τίτλο μια παραλλαγή του προηγούμενου συνθήματος: “There Ain't No Such Thing as a Free Lunch.” Τώρα έχουμε την ευκαιρία να το δούμε να εφαρμόζεται από τους Ρώσους ως διπλωματική πράξη.