Ακόμη και ο ίδιος ο Κεμάλ μόλις και μετά βίας είχε καταφέρει να διαφύγει από την εκδικητική μανία του Τοπάλ Οσμάν το 1923 από το σπίτι στο Çankaya της Άγκυρας. Είχε μάλιστα αναγκαστεί να μεταμφιεστεί σαν γυναίκα. Κι αυτό επειδή η προστασία και φρούρηση του Ατατούρκ είχε ανατεθεί σ’ ένα τακτικό σώμα1.

Χρειάστηκε η εντονότατη παρέμβαση και οι σοβαρές απειλές της βρετανικής διπλωματίας στην Επαναστατική Κυβέρνηση για να αποφύγει το εκτελεστικό απόσπασμα ο πρίγκηπας Ανδρέας στα τέλη Νοεμβρίου του 1922. Ό Τάλμποτ, απεσταλμένος του υπουργού των εξωτερικών λόρδου Κώρζον, συνόδευσε προσωπικά και με το περίστροφο στο χέρι τον “καψοκαλύβα” Ανδρέα μέχρι την επιβίβασή του στο πλοίο. Φοβόταν μέχρι και την τελευταία στιγμή ότι ο Θ Πάγκαλος, παρά τις υποσχέσεις του, θα τον εξουδετέρωνε. Ο πρίγκηπας Ανδρέας, πατέρας του Φιλίππου και πεθερός της σημερινής βασίλισσας Ελισάβετ Β΄, είχε καταδικαστεί επίσημα για την πρωτοβουλία των αποτυχημένων επιχειρήσεων στο Σαγγάριο στις 26 Αυγούστου 1921. Ωστόσο κατηγορούνταν και για εγκλήματα και βιαιοπραγίες κατά αμάχων Τούρκων στην άτακτη οπισθοχώρησή του. Γι αυτό και είχε χαρακτηριστεί ως καψοκαλύβας. Οι πράξεις αυτές θα βάρυναν αργότερα στις ελληνοτουρκικές διαπραγματεύσεις2.

Στη φωτογραφία της επικεφαλίδας μερικοί από αυτούς που μου δίδαξαν το κιμπαρλίκι³, το μεράκι και τη λύρα. Ανάμεσά τους κι ο πατέρας μου. Δεν τους εξιδανικεύω. Είχαν τις εγωπάθειες τους, τις κυκλοθυμίες τους, τους ανταγωνισμούς τους. Οι αποτυχημένες επιλογές, οι εμμονές και κάποιες περιττές κακίες δεν έλειπαν. Δεν ήταν όμως τα κυρίαρχα στοιχεία του χαρακτήρα και της διαδρομής τους. Έζησαν την κατοχή, τον εμφύλιο, την ορφάνια και τους αποχωρισμούς. Κάποιοι και τη μικρασιατική καταστροφή. Έτσι, αν και οι περισσότεροι δεν παρακολούθησαν πολλά σχολεία, έμαθαν να ξεχωρίζουν το σωστό απ' το λάθος, το σημαντικό απ' τ' ασήμαντο και ήξεραν τα μέτρα και τα όριά τους. Στα δύσκολα κανένας δεν έμενε μόνος του. Με τις συζύγους τους, που υπήρξαν πραγματικές συντρόφισσες, νίκησαν την υλική φτώχεια, αντιστάθηκαν στην πολιτική εχθρότητα 4 και με την προκοπή τους χλεύασαν στην πράξη τη γελοία φυλετική καταφρόνια. Δημιούργησαν και ανέθρεψαν οικογένειες. Στο τέλος παρέδωσαν περισσότερα απ' όσα παρέλαβαν, με σπουδαιότερο το παράδειγμα του αγώνα τους. Δεν ξέρω αν τους μοιάζουμε. Ξέρω όμως ότι μ' αυτούς θα συγκριθούμε. Κι αν δεν το κάνουμε εμείς, θα το κάνουν τα παιδιά μας. Και θα το κάνουν αυστηρά και σκληρά, επειδή ο κόσμος τους θα είναι άτεγκτος και σκληρός. Τότε θα φανεί αν είμαστε απόγονοί τους. Αυτό σημαίνει για μένα μέρα μνήμης: η ζωντανή ανάμνηση. Το άλλο που γιορτάζεται, η 19^η Μαΐου, είναι το δραματοποιημένο μνημόσυνο μιας ακόμα ηρωϊκής και πένθιμης εθνικής επετείου. Κι όπως έγραφε κάποιος φημισμένος συγγραφέας που μάλιστα έζησε στο πετσί του την ένοπλη βία κατακτητών: τα αιματοβαμμένα χρόνια δεν είναι παρά λέξεις, θεωρίες, συζητήσεις, είναι πιο ελαφρά από ένα πούπουλο, δεν προξενούν φόβο⁵ .    

Στο ένθετο βίντεο υπάρχει μια πολύ καλή ενορχήστρωση και διπλή (στα ελληνικά και τουρκικά) ερμηνεία ενός αυθεντικού παραδοσιακού τραγουδιού. Οι στίχοι στα τουρκικά μιλάνε για τη ασίγαστη νοσταλγία κάποιου να νιώσει για μια ακόμη φορά την αύρα της Κερασούντας και να ακούσει τους ήχους του λιμανιού της. Μιλάνε ακόμη και για τον ανεκπλήρωτο έρωτα.

Παραπομπές:

1^. Ιπέκ Τσαλισλάρ, η κυρία Ατατούρκ, σελ 87.

 2^. Σπ. Β. Μαρκεζίνη, Πολιτική Ιστορία της Συγχρόνου Ελλάδος, τόμος 2^ος , σελ 204.

3. κιμπαρλίκι: φυσική ευγένεια, γενναιοδωρία, ντομπροσύνη και αξιοπρέπεια. Απο την τουρκική λέξη kibarlιk. Λεξικό της κοινής νεοελληνικής - Πύλη για την ελληνική γλώσσα. 

4^.Στην Έκθεση της Περιφερειακής Επιτροπής Κοζάνης προς το Γραφείο Περιοχής Μακεδονίας του ΚΚΕ τον Ιανουάριο του 1944 οι τουρκόφωνοι χαρακτηρίζονται ως τρομερά καθυστερημένοι. Ωστόσο ομολογείται ότι: ένα μέρος της ευθύνης για την τέτοια τοποθέτηση των τουρκόφωνων και των άλλων καθυστερημένων στοιχείων έχουν και οι εαμικές οργανώσεις για τον τρόπο που μερικές φορές χειρίστηκαν το όλο πρόβλημα. Από τα μέσα του 1944 το ΕΑΜ-ΕλΑΣ οριστικοποιεί τη στάση του απέναντι στους τουρκόφωνους: αποτελεσματικό ξεκαθάρισμα του Βαθύλακου θα έχει επίδραση και σ' άλλα χωριά. (Νίκος Μαραντζίδης, Γιασασίν Μιλλέτ-Ζήτω το Έθνος. Σελ 165, υποσημειώσεις 92 και 94).Οι τουρκόφωνοι χαρακτηρίζονταν ως καθυστερημένοι επειδή αψηφούσαν τις προειδοποιήσεις του Γ. Σιάντου: Όποιος δεν προσχωρεί στο ΕΑΜ θα θεωρείται γκεσταπίτης. (Σπ. Β.Μαρκεζίνης, Σύγχρονη Πολιτική Ιστορία της Ελλάδος, Τόμος Α΄, Σελ 303). Πόσο πολιτικό αισθητήριο μπορεί να διέθετε ο τότε γενικός γραμματέας του ΚΚΕ, ο οποίος στη δεύτερη περίοδο δράσης του ΕΑΜ, μετά το Ελ Αλαμέιν ( 5 Νοεμβρίου 1942) και το Στάλινγκραντ (2 Φεβρουαρίου 1943),  θεωρούσε ότι με τις τρομοκρατικές απειλές του θα εκφόβιζε ανθρώπους που παρά την τραγική αριθμητική και υλική υστέρησή τους και την απουσία πολιτικής υποστήριξης είχαν πάρει τα όπλα* και είχαν ξεσηκωθεί εναντίον του τουρκικού κράτους μέσα στην ίδια την Τουρκία. (*Η οικογένεια του παππού του Κυριάκου άφησε εκεί δύο νεκρούς αντάρτες, καταδικασμενους από τα Δικαστήρια της Ανεξαρτησίας στην Αμάσεια.)  

5. Μίλαν Κούντερα, Η Αβάσταχτη Ελαφρότητα του Είναι, σελ 9. Ο συγγραφέας έζησε τα γεγονότα της Άνοιξης της Πράγας. Τότε, τη νύχτα της 20^ης προς την 21^η Αυγούστου του 1968 υπό σοβιετική ενορχήστρωση και τις εντολές του Leonid Brezhnev, οι δυνάμεις του Συμφώνου της Βαρσοβίας εισέβαλαν στην Τσεχοσλοβακία με 200 χιλιάδες στρατιώτες που υποστηρίζονταν από  2 χιλιάδες τάνκς και κατέπνιξαν τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες του Alexander Dubček και του τσεχοσλοβακικού λαού.