Αυτοί ενώθηκαν και συμμάχησαν μεταξύ τους ως μιλλέτι κι ξαφνικά άρχισαν να επιτίθενται στους μουσουλμάνους και στο Υψηλό μας Κράτος με την απατηλή αξίωση να το καταστρέψουν ολοσχερώς. Με τη βοήθεια του Θεού η συνωμοσία και η προδοσία τους αποκαλύφθηκαν και το κράτος έλαβε τα αναγκαία μέτρα. Πολλοί ληστές θανατώθηκαν στον Μοριά, στην Εύβοια, στη Θεσσαλονίκη, στο Μεσολόγγι και στην Αθήνα. Αλλά η κύρια ρίζα του κακού, οι ληστές του Μοριά και των νησιών, έγιναν αιτία να πέσουν πολλοί μάρτυρες και να αιχμαλωτιστούν πολλές γυναίκες και παιδιά. Αυτοί που απερίσκεπτα και ανόητα αποκαλούν τους εαυτούς τους “ελληνική κυβέρνηση” επιμένουν εδώ και χρόνια στη συνωμοσία τους και, παρά το γεγονός ότι έχουν σταλεί εναντίον τους δυνάμεις από την ξηρά και τη θάλασσα, το ζήτημα παραμένει [άλυτο] εδώ και χρόνια, λόγω της αδυναμίας μας να καταβάλουμε τους μισθούς των στρατιωτών και λόγω της κακής κατάστασης των ναυπηγείων μας.

Από την άλλη πλευρά, εκτός από τους Ρώσους και οι Φράγκοι κυριεύτηκαν από απληστία και, βοηθώντας έμπρακτα και με λόγια τους ληστές, συνέβαλαν στη συνέχιση του ζητήματος. Οι Άγγλοι και οι Γάλλοι, έχοντας ως δικαιολογία ότι ο πόλεμος ζημιώνει το εμπόριο, οδήγησαν τους Ρωμιούς στην ανυποταξία με δόλο. Αναμείχθηκαν στις υποθέσεις του Υψηλού μας Κράτους με σκοπό να οδηγήσουν τους Ρωμιούς στην ίδρυση μιας ανεξάρτητης κυβέρνησης. Η πρότασή τους να δοθεί στους Ρωμιούς ελευθερία να επιλέγουν τον επικεφαλής τους και να αποδίδουν ετήσιο φόρο, όπως πρότειναν και για τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, είναι απαράδεκτη και, αν γίνει κάτι τέτοιο, οι Ρωμιοί της Ανατολίας και των Βαλκανίων θα πέσουν στα χέρια τους και ίσως θελήσουν να φτιάξουν εκκλησίες στη θέση των τζαμιών και να χτυπάνε τις καμπάνες τους. Οι προτάσεις λοιπόν των Φράγκων δεν είναι δυνατό να γίνουν δεκτές σύμφωνα με τη σαρία, με το κράτος και με το λαό. Και παρόλο που οι εν λόγω προτάσεις έγινε κατανοητό ότι μπορούν να απαντηθούν μόνο με το ξίφος, δεχτήκαμε να συνομιλήσουμε μαζί τους, ώστε να κερδίσουμε χρόνο και να προετοιμαστούμε. Στο Άκκερμαν οι προτάσεις των Ρώσων δεν ήταν δυνατό να γίνουν αποδεκτές, αλλά αναγκαστήκαμε να τις δεχτούμε για την ευδαιμονία των μουσουλμάνων [...]

Αυτή τη φορά όμως οι Ρώσοι, οι Άγγλοι και οι Γάλλοι έχουν συμμαχήσει μεταξύ τους και επιθυμούν να επιβάλουν την ελευθερία [των Ρωμιών] και οι πρεσβευτές τους εργάζονται όλοι μαζί και καταθέτουν από κοινού προτάσεις στο Υψηλό μας Κράτος επί του ζητήματος […] και εμπιστευόμενοι τις δυνάμεις τους έβγαλαν το στόλο στη Μεσόγειο και, εκτός του ότι εμπόδισαν τον αυτοκρατορικό στόλο να φτάσει στα νησιά, εισήλθαν ξαφνικά στο λιμάνι του Ναβαρίνου και επιτέθηκαν στα πλοία μας και κατέστρεψαν το στόλο μας, και σαν να μην έφτανε αυτό κατηγόρησαν για τον πόλεμο τον αυτοκρατορικό μας στόλο […] και όσον αφορά την υπόθεση των Ρωμιών, παρόλο που δώσαμε σ’ αυτούς κάθε είδους χάρη με στόχο την αποκατάσταση της τάξης και αναστείλαμε για ένα χρόνο την καταβολή του κεφαλικού φόρου, οι πρεσβευτές των τριών Δυνάμεων επέμεναν στις προτάσεις τους για την παραχώρηση περισσοτέρων προνομίων στους Ρωμιούς που βρίσκονται στον Μοριά και στην Αθήνα και στα Νησιά και που την ονομάζουν Ελλάδα, αλλά αν ενδίδαμε στις παραχωρήσεις τους μέσα σε δύο χρόνια οι Ρωμιοί από την Ανατολία και τα Βαλκάνια θα είχαν μεταναστεύσει και το έθνος των μουσουλμάνων θα είχε χαθεί […]

Εκτός όμως από τις διαπιστώσεις και τις κατηγορίες για την εξωτερική υποκίνηση, οι Οθωμανοί ιστοριογράφοι της Πύλης, που συνήθως προέρχονταν από την ανώτατη γραφειοκρατία του παλατιού και ταυτόχρονα αποτελούσαν μέρος της πνευματικής ελίτ της αυτοκρατορίας, εστιάζουν στην εσωτερική προετοιμασία της επανάστασης. Επισημαίνει λοιπόν ο Σανί Ζαντέ στο έργο του Târîh-i Şânîzâde : Επιδέξιοι δάσκαλοι που είχαν σπουδάσει στην Ευρώπη συγκεντρώθηκαν σε σχολεία στον Μοριά, στο Αϊβαλί, στη Σμύρνη, στη Σάμο, στη Βλαχία, στη Μολδαβία και στην Κωνσταντινούπολη και έκαναν λόγο για ελευθερία σε στεριά και θάλασσα, για ελληνικό κράτος [Devlet-i Yunan] και για την ιστορία της χώρας των Ρουμ [Rumian teravihi]    

Ο Μιρ Γιουσούφ Ελ Μοραβί, που επέζησε της πολιορκίας του Ναυπλίου, μεταφέρθηκε με τους υπόλοιπους μουσουλμάνους στη Σμύρνη κι από εκεί επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, όπου αργότερα κατέγραψε τις σημειώσεις του σε χειρόγραφο με τίτλο Târîh-i Mora (Ιστορία του Μοριά). Σημειώνει λοιπόν ο Mir Yusuf για τη δράση των κληρικών στα προεόρτια της εξέγερσης: Οι πλανημένοι μοναχοί και οι καταραμένοι παπάδες τους ταξίδευαν τρεις- τρεις ή πέντε- πέντε στις μουσουλμανικές πόλεις διαφόρων περιοχών, ξεσηκώνοντας τους ραγιάδες των χωριών και των κωμοπόλεων με διάφορα ψέματα και συκοφαντίες· για να κρατήσουν κρυφές αυτές τις σφαλερές πράξεις τους, χρησιμοποίησαν την απειλή του αφορισμού σύμφωνα με τις τελετές τους. Στο τέλος είχαν φυτέψει το σπόρο της ανταρσίας τους σε όλους τους ραγιάδες και με τον καιρό τους είχαν μαζέψει όλους στη συνωμοσία τους […]

Οι προαναφερθέντες καταραμένοι παπάδες σκορπίστηκαν στην επικράτεια και προσεταιρίστηκαν τους εξέχοντες και επικεφαλής κοτζαμπάσηδες και προύχοντες του Μοριά κάνοντάς τους μέτοχους στο μυστικό και υπαινισσόμενοι τις υπόλοιπες διαβολιές τους […]

Πηγή : Λεωνίδας Μοίρας, Η Ελληνική Επανάσταση μέσα από τα μάτια των Οθωμανών, Τόπος 2020, Σελ. 151-153, 116 και 101.