Από τον Σεπτέμβριο του 1980, τόσο οι Αμερικανοί με τους Ευρωπαίους δορυφόρους τους όσο και οι Σοβιετικοί με τους δικούς τους, επιδείκνυαν τη δέσμευση τους στην ειρήνη, τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα, υποκινώντας την επίθεση του Σαντάμ Χουσεΐν εναντίον της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν. Και εκτός του συμβατικού στρατιωτικού εξοπλισμού δεν είχαν διστάσει να προμηθεύσουν στον Σαντάμ, κυρίως οι Ευρωπαίοι και οι Σοβιετικοί*, και τις απαραίτητες πρώτες ύλες για την παρασκευή χημικών όπλων, γνωρίζοντας ότι αυτά χρησιμοποιούνταν εναντίον και αμάχων Ιρανών.

(* Για να σταματήσουν οι Σοβιετικοί την ενίσχυση του ιρακινού δικτάτορα, απαιτούσαν από την ιρανική ηγεσία να διακόψει τη βοήθεια της προς Μουτζαχεντίν του Αφγανιστάν που αντιστέκονταν στη σοβιετική εισβολή που είχε εκδηλωθεί στις 27 Δεκεμβρίου του 1979)

Από την επομένη του θανάτου του ρεφορμιστή Γενικού Γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας Hu Yaobang στις 15 Απριλίου 1989 στην Πλατεία Τιεν Αν Μεν είχαν εμφανιστεί καμιά εκατοστή διαδηλωτές. Απαιτούσαν περισσότερες μεταρρυθμίσεις, περισσότερη δημοκρατία και περισσότερα μέτρα κατά της διαφθοράς. Μια εβδομάδα αργότερα, την προηγουμένη της κηδείας του πρώην Γ.Γ. Χου Γιαομπάνγκ, που είχε αντικατασταθεί στο αξίωμα στις 15 Ιανουαρίου από τον Zhao Ziyang, οι συγκεντρωμένοι είχαν φτάσει τους εκατό χιλιάδες.

Το γεγονός είχε αρχίσει να λειτουργεί, όπως το περιέγραφε παλιότερα ο Μάο: Αρκεί μια σπίθα για να βάλει φωτιά στον κάμπο. Αυτός ήταν ο τίτλος του κύριου άρθρου της Λαϊκής Ημερησίας στις 26 Απριλίου 1989. Χαρακτήριζε τις φοιτητικές διαδηλώσεις “αντισοσιαλιστικές ταραχές που στρέφονταν κατά του Κόμματος” και οι οποίες οργανώθηκαν από μια “ασήμαντη μειοψηφία με ανομολόγητους σκοπούς” από “συνωμότες” που αποσκοπούσαν να “βυθίσουν τη χώρα στο χάος”. Ο κάμπος ήταν η Πλατεία. Σε λίγο περίπου πεντακόσιες χιλιάδες άτομα είχαν κατασκηνώσει στην Τιεν Αν Μεν.

Εκτός όμως από το εμπρηστικό άρθρο του επισήμου οργάνου της Κεντρικής Επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας συνέβαινε και κάτι άλλο. Αξιοποιώντας την ευκαιρία οι διανοούμενοι δάνειζαν στους προλετάριους τη βιογραφία του Γκορμπατσόφ, που από τις 15 έως τις 18 Μαΐου θα επισκέπτονταν το Πεκίνο. Τους εξηγούσαν ότι ο Γενικός Γραμματέας του Κ.Κ.Σ.Ε. ήταν ένας Ρώσος Χου Γιαομπάνγκ. Οι προλετάριοι, από την πλευρά τους, έδιναν στους διανοούμενους μαθήματα ζωής. Οι νέοι βοηθούσαν τους γέρους. Οι γέροι διαφώτιζαν τους νέους (1). Για όποιον έχει στοιχειώδη γνώση της σύγχρονης διεθνούς ιστορίας και μόνη η παρομοίωση και ο παραλληλισμός του Χου Γιαομπάνγκ με τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ δείχνει το μέγεθος του διακυβεύματος και του κινδύνου που απειλούσε τη χώρα. Η κινεζική ηγεσία κι αν δεν γνώριζε το μέλλον υπήρξε διορατική.

Δεν θα επεκταθώ. Τα θλιβερά γεγονότα που ακολούθησαν είναι γνωστά. Όσον αφορά την ανάπτυξη της σύγχρονης Κίνα έχω δημοσιεύσει εκτενή άρθρα με αναφορά σε πλήθος πηγών που τις κρίνω ως αξιόπιστες (2).

Κλείνω με δύο σχόλια. Ενός πρωταγωνιστή εκείνης της εποχής, του Deng Xiao Ping. Και ενός από τους θεμελιωτές των σχέσεων των ΗΠΑ με την Κίνα, του Henry Kissinger ήδη από το μυστικό ταξίδι του στη χώρα τον Ιούλιο του 1971.

Αναφερόμενος στη χρήση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ως διπλωματικού όπλου έλεγε ο τότε Πρόεδρος της Κίνας: Στην πραγματικότητα, η εθνική κυριαρχία είναι απείρως σημαντικότερη από τα ανθρώπινα δικαιώματα, όμως η Ομάδα των Επτά (ή Οκτώ) συχνά παραβιάζει την κυριαρχία φτωχών και αδύναμων κρατών του Τρίτου Κόσμου. Τα όσα λένε για τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ελευθερία και τη δημοκρατία μοναδικό στόχο έχουν τη διαφύλαξη των συμφερόντων των ισχυρών και πλουσίων χωρών, οι οποίες εκμεταλλεύονται τη δύναμή τους για να εκφοβίζουν τις αδύναμες χώρες και προωθούν την ηγεμονική τους θέση εφαρμόζοντας επιθετικές πολιτικές (3).      

Μερικά χρόνια αργότερα ο Χένρι Κίσινγκερ έγραφε στο δικό του μνημειώδες έργο: Σε μια εποχή που η Αμερική δεν έχει τη δυνατότητα ούτε να κυριαρχήσει στον κόσμο ούτε να απομονωθεί, που βρίσκεται παντοδύναμη αλλά και φοβερά ευάλωτη … Δεν πρέπει να θέσει σε κίνδυνο αυτό το μεγαλείο τρέφοντας αυταπάτες για το πόσο μακριά μπορεί να φτάσει… Η παγκόσμια ηγεσία είναι εγγενής στην ισχύ και τις αξίες της Αμερικής, αλλά δεν περιλαμβάνει το προνόμιο της αξίωσης ότι η Αμερική κάνει χάρη σε άλλα έθνη με το να σχετίζεται μαζί τους… Ωστόσο, η επιβίωση και η πρόοδος της Αμερικής θα εξαρτηθούν, επίσης, από την ικανότητά της να επιλέγει σύμφωνα με τη σύγχρονη πραγματικότητα. Διαφορετικά, η εξωτερική πολιτική θα μετατραπεί σε έναν εξεζητημένο φαρισαϊσμό* (4).    

(*φαρισαϊσμός, ο: ενέργεια, πράξη ή συμπεριφορά υποκριτική, δόλια, επίπλαστα ευγενική.)

Παραπομπές:

1. Paul Greveillac, Αφέντες και Δούλοι, 2020, 515.    

2. https://www.crashnews.gr/economy/item/359, Το Τέλος των Ψευδαισθήσεων, 05 Απριλίου 2020 και https://www.crashnews.gr/economy/item/498, Η Ανατολή του Κόκκινου Φεγγαριού, 01 Φεβρουαρίου 2021.

3. Zhu Majie, Deng Xiaoping’s Human Rights Theory, στο Yu Xintian, Cultural Impact on International Relations, σειρά Chinese Philosophical Studies, 2002, p.81.  

4. Henry Kissinger, Διπλωματία, 1995, Σελ.929-930.