Εξάλλου ούτε ο ίδιος εννοούσε κάτι τέτοιο. Η ευρεία όμως διάδοση των διαπιστωμένων ψυχικών διαταραχών στην εποχή μας, εννοείται όχι μόνο στη χώρα μας, και η αποδεδειγμένη συνάφειά τους με την οικονομική ανάπτυξη, καθιστούν αναγκαία μια πιο προσεκτική ματιά στο φαινόμενο. Θέλω να πω ότι δεν αποτελεί αναγκαστικά στίγμα μια τέτοια πάθηση και θα πρέπει να μιλάμε γι’ αυτήν. Αν μη τι άλλο η τρέλα, σε κάποιες μορφές της και στις σωστές δόσεις, μπορεί να έχει και μια αναζωογονητική-απελευθερωτική επίδραση. Άλλωστε μια απόδειξη της άποψης που παρουσιάζει ο Πλάτωνας, είναι και το γεγονός ότι οι εν λόγω ανωμαλίες όχι μόνο δεν εμπόδισαν αρκετούς να διαπρέψουν σε τομείς της κοινωνικής ζωής, όπως η πολιτική, οι τέχνες και οι επιστήμες, ενδέχεται μάλιστα και να ευνόησαν την πρόοδό τους. Σύμφωνα με παρατηρήσεις και μελέτες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO) οι ψυχικές διαταραχές εμφανίζονται, όταν το κατά κεφαλήν εισόδημα αρχίζει να υπερβαίνει και να σταθεροποιείται πάνω τα 20 χιλ $ το χρόνο. Η σχέση καταγράφηκε επίσημα για πρώτη φορά στην καλπάζουσα αναπτυξιακή περίοδο της μεταπολεμικής Αμερικής, η οποία τη συγκεκριμένη περίοδο παρήγαγε μόνη της το 60% του Παγκόσμιου ΑΕΠ. Παρόλα αυτά επρόκειτο για την επιβεβαίωση μιας υπόθεσης, που είχε διατυπωθεί ήδη από τον 19ο αιώνα και περιέγραφε τις αρνητικές επιπτώσεις της οικονομικής προόδου στον ανθρώπινο ψυχισμό. Ο αμερικανός νευρολόγος George Beard ήταν ο πρώτος που είχε αναφερθεί διεξοδικά στις παθήσεις αυτές, τις οποίες ιδιαίτερα εύστοχα, αλλά και επίκαιρα εκτίμησε ως παρεπόμενες της εξέλιξης του τηλέγραφου, του σιδηρόδρομου και του τύπου. Τις ονομάτισε μάλιστα με τον γενικό όρο americanitis. Σε παρόμοια συμπεράσματα κατέληξε και ο Sigmund Freud στο έργο του Civilisation and its Discontents, εκτιμώντας ότι η διαρκής επιδίωξη της οικονομικής προόδου, επιβαρύνει σταθερά τον ψυχισμό. Σημείωνε χαρακτηριστικά: neurosis is increasing in tandem with profit. Σύμφωνα πάντα με τις έρευνες του προαναφερθέντα οργανισμού (WHO) εκτιμάται ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός σε ένα ποσοστό που μπορεί να φτάνει και στο 3% πάσχει από κάποια ψυχασθένεια, με συχνότερες τη σχιζοφρένεια και τη μανιοκατάθλιψη. Στις ανεπτυγμένες χώρες το ποσοστό των αποκλινόντων ανέρχεται και στο εφιαλτικό 20% και απαντάται συχνότερα σε άτομα που απασχολούνται στον τριτογενή τομέα της οικονομίας, δηλαδή στην παροχή υπηρεσιών. Στη χώρα μας ο συγκεκριμένος κλάδος συνιστά ακόμη και τώρα σχεδόν τα 2/3 του ΑΕΠ. Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (OECD) υπολογίζει ότι σε ορισμένα από τα κράτη αυτά το κόστος των εν λόγω διαταραχών αγγίζει έως και το 4% του ΑΕΠ. Στις Ηνωμένες Πολιτείες η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση εκτιμούσε ότι το 2013 περί τα 44 εκ από τα 325 εκ του πληθυσμού (13,5%) παρουσίαζε ψυχοπαθολογικά συμπτώματα, με κυριότερα αυτά της αγχώδους διαταραχής και της κατάθλιψης. Τα στοιχεία είναι παρόμοια και στην ΕΕ, ειδικά δε στο σκληρό πυρήνα της. Πριν μερικά χρόνια η Γαλλία κατείχε τα παγκόσμια πρωτεία στην κατανάλωση ψυχοφαρμάκων, με ένα ποσοστό 30% του ενεργού πληθυσμού της να κάνει χρήση. Το Harvard School of Public Health σε συνεργασία με το World Economic Forum υπολογίζει ότι μεταξύ 2011 και 2030 το οικονομικό μέγεθος της αντιμετώπισης των ψυχασθενειών σε παγκόσμια κλίμακα θα φτάσει στο αστρονομικό ποσό των 16 τρισεκατομμυρίων δολαρίων (σε αξίες 2010) αφήνοντας πίσω τα αντίστοιχα μεγέθη που θα απαιτηθούν για την περίθαλψη των καρδιαγγειακών παθήσεων, του καρκίνου ή των ασθενειών του αναπνευστικού συστήματος. Tο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Ένωσης (DSM) και το International Classification of Diseases (ICD) του Παγκόσμιου Οργανισμό Υγείας, αν και με διαφορές μεταξύ τους, καταγράφουν κάπου τριακόσιες μορφές ψυχικών διαταραχών, όπου κυριαρχούν διάφορες μορφές κατάθλιψης (depression), διαταραχές μετατραυματικής καταπόνησης (post-traumatic stress), αγχώδους διαταραχής (anxiety), μανιοκατάθλιψης (bipolar disorder) και σχιζοφρένειας. Ένας αδιάψευστος, όσο και θλιβερός δείκτης της βαρύτητας του φαινομένου είναι ο διαρκώς αυξανόμενος αριθμός των αυτοκτονιών. To Henry Ford Health System ασχολήθηκε επισταμένα με το μακάβριο αυτό φαινόμενο σε ένα εξαιρετικά δυσχερές και απαιτητικό περιβάλλον, επιτυγχάνοντας σημαντικά αποτελέσματα. Στο Detroit των ΗΠΑ η κοινωνική αποσάθρωση βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο: υψηλοί δείκτες εγκληματικότητας και ανεργίας, μεταβιομηχανική παρακμή και οικονομικό τέλμα, υψηλοί αριθμοί αυτοκτονιών. Για τους περισσότερους είναι μια πράξη απόγνωσης σε στιγμές ακραίας κρίσης απελπισίας, όπως διαπιστώνει η Doree Ann Espiritu του Ιδρύματος Henry Ford. Αυτοί θα μπορούσαν να σωθούν συνεχίζει και αναφέρεται στα αποτελέσματα των ενεργειών του οργανισμού, που δείχνουν μια σημαντική κάμψη του μεγέθους των αυτοχειριών τις περιοχές δραστηριοποίησης του οργανισμού. Το κλειδί βρίσκεται στον έγκαιρο εντοπισμό και τη διάγνωση της ψυχικής διαταραχής. Οι άνθρωποι αυτοί δεν μιλάνε και δεν προσεγγίζονται εύκολα. Πρέπει κάποιος να επιμείνει στην προσπάθεια. Στο Club των κρατών με τέτοιου είδους προβλήματα εισέρχεται πλέον και η Κίνα, στην οποία μέχρι πριν 20 χρόνια οι ψυχασθένειες ήταν σχετικά περιορισμένες. Πάντως υπάρχουν κι εκείνοι, που προανέφερα, οι οποίοι το πάλεψαν και το παλεύουν και σε πείσμα της διαταραχής τους διακρίθηκαν. Ο Ludwig van Beethoven ήταν μανιοκαταθλιπτικός, ο Marlon Brando έπασχε από χρόνια κατάθλιψη. Ο ήρωας του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου Winston Churchill ήταν επίσης μανιοκαταθλιπτικός, ο Charles Dickens έπασχε από κατάθλιψη, ο βραβευμένος με Nobel και Pulitzer συγγραφέας Ernest Hemingway ήταν αυτοκαταστροφική προσωπικότητα, η Catherine Zeta Jones πάσχει από μανιοκατάθλιψη. Ο μεγάλος Abraham Lincoln είχε κατάθλιψη, ο Michelangelo (di Lodovico Buonarroti Simon) έπασχε από αυτισμό, ο κορυφαίος Isaac Newton ήταν επίσης ψυχασθενής (Manic Depression). Η γνωστή J.K. Rowling έγινε διάσημη γράφοντας τις ιστορίες του Harry James Potter, ώστε να αντιμετωπίσει την κατάθλιψή της. Καταθλιπτικός ήταν και ο Leo Tolstoy, συγγραφέας του μνημειώδους έργου Πόλεμος και Ειρήνη. Μανιοκαταθλιπτικός ήταν ο ιδιοφυής Vincent Van Gogh. Ο κατάλογος είναι μακρύς, ποικίλος και επιδέχεται πολλαπλές αναγνώσεις, ακόμη και για τις περιπτώσεις εκείνων που κάποια στιγμή έχασαν τη μάχη.3 Στις ανώτερες τάξεις της χώρας μας και ειδικά στο χώρο της high πολιτικής πιστεύω ότι η ποιο διαδεδομένη διαταραχή είναι η μεγαλομανία4 Κλείνω με μια απλή υπενθύμιση προς όλους εμάς τους απλούς ανθρώπους: τί γὰρ ὠφελήσει ἄνθρωπον ἐὰν κερδήσῃ τὸν κόσμον ὅλον, καὶ ζημιωθῇ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ; ἢ τί δώσει ἄνθρωπος ἀντάλλαγμα τῆς ψυχῆς αὐτοῦ;5
Παραπομπές:
1.E R Dodds, Οι Έλληνες και το Παράλογο, Ινστιτούτο Του Βιβλίου-Α Καρδαμίτσα,
2.Πλάτωνος Φαῖδρος, 244 Α: νῦν δὲ τὰ μέγιστα τῶν ἀγαθῶν ἡμῖν γίγνεται διὰ μανίας, θείᾳ μέντοι δόσει διδομένης.
3.The National Institute of Mental Health.
4.Μεγαλομανία η: η ενασχόληση ενός ανθρώπου με πράγματα ανώτερα από τις δυνατότητές του σε συνδυασμό με μία έντονη επιθυμία για απόκτηση δύναμης και δόξας
5.Κατά Μάρκον Ευαγγέλιον, η’ 36-37