Για μια περίοδο 230 ετών, από το 1618, μέχρι τότε, που θα παρατείνονταν γι’ άλλα 23 χρόνια, έως το 1871, οι γαλλικές ηγεσίες, με επιτυχείς στρατιωτικές παρεμβάσεις και αποτελεσματική εφαρμογή της αρχής του διαίρει και βασίλευε, είχαν κατορθώσει να κρατούν τη Γερμανία διαιρεμένη, υποταγμένη και αδύναμη. Τότε, το 1848, στη Γερμανία υπήρχαν 34 κρατίδια και 4 ελεύθερες πόλεις.

Στη διάρκεια των γεγονότων αυτών στην πατρίδα του ο Καρλ Μαρξ είχε κρατήσει αποστάσεις με το επιχείρημα πως η επανάσταση ήταν περισσότερο αστική και λιγότερο προλεταριακή².

Οι αριστερές δυνάμεις διασπάστηκαν, αδυνάτισαν το μέτωπο και συνέβαλαν με τον τρόπο αυτό στον κατευνασμό του αναγεννητικού ενθουσιασμού. Όπως όλοι γνωρίζουν, οι αριστερές δυνάμεις συνεχίζουν να παραμένουν διασπασμένες μέχρι τις μέρες μας.   

Ο Friedrich Daniel Bassermann, από τις ηγετικές φυσιογνωμίες των φιλελεύθερων που μετείχαν ενεργά στην εξέγερση και στην ένωση των γερμανικών κρατιδίων και πόλεων έβλεπαν, πέρα από τις πατριωτικές κορώνες, την οικονομική ανάπτυξη που θα ακολουθούσε την κατάργηση των εσωτερικών συνόρων και των τελωνειακών δασμών, φοβήθηκαν και υπαναχώρησαν. Η πολυδιάσπαση θα προκαλούσε επαναστατικό χάος που θα απειλούσε τις περιουσίες τους. Με σύνθημα: Καλύτερα καμία Ελευθερία, παρά καμία Τάξη (Lieber keine Freiheit als keine Ordnung) συγκατένευσαν στην παράταση της συναίνεσης με τη μοναρχία και την εθνική πολυδιάσπαση.      

Όσον αφορά την επανάσταση παρόμοια ήταν και η βασική θέση των ευρωκομμουνιστών της Σχολής της Φρανκφούρτης. Όπως είναι γνωστό η Σχολή της Φρανκφούρτης είχε συσταθεί το 1924 με τη γενναιόδωρη χορηγία του βαθύπλουτου Αργεντίνου γερμανικής καταγωγής Lucio Felix José Weil, κληρονόμου του μεγιστάνα του εμπορίου σιτηρών Hermann Weil.    

Ο Τέοντορ Αντόρνο, που ήταν και ο ιθύνων νους της ομάδας³, είχε διατυπώσει την κεντρική θέση της σχολής, υποστηρίζοντας πως : η αλλαγή συμβαίνει μόνο μέσω της ερμηνείας· η θεωρία είναι η πράξη, η επανάσταση είναι στάση και όχι ενέργεια^4α.

Οι φοιτητές του τον ειρωνεύτηκαν: όποιος αφήσει τον αγαπητό Αντόρνο να πρυτανεύει, θα κρατήσει τον καπιταλισμό για μια ζωή^4β είχαν γράψει στον πίνακα της αίθουσας που δίδασκε.

Σφοδρότατη κριτική στους προηγούμενους είχε ασκήσει ο Ούγγρος φιλόσοφος György Lukács.

Τους καταλόγιζε ότι είχαν αναπτύξει μια διεστραμμένη ικανοποίηση για τη δυστυχία. Και ακόμη ότι ‘‘λούζονταν’’ στον ‘‘πόνο’’ για τις καταστροφές που προκαλούσε η οικονομική ολιγαρχία, τις οποίες παρακολουθούσαν από τη βεράντα του πολυτελούς ξενοδοχείου Grand Hotel Abgrund όπου φιλοξενούνταν από τους εύπορους, απολαμβάνοντας την πλούσια διαβίωση που τους εξασφάλιζε ο καπιταλισμός.

Για όσους έχουν συναίσθηση της ιστορίας η προβολή στο σήμερα είναι απλή. Η ιστορία επαναλαμβάνεται όχι επειδή δεν την γνωρίζουν οι άνθρωποι, αλλά επειδή οι άνθρωποι δεν αλλάζουν.

#Revolution 

Παραπομπές:

1. Αρχικά η απήχηση του κειμένου υπήρξε περιορισμένη. Με την πάροδο του χρόνου και μέχρι σήμερα το Κομμουνιστικό Μανιφέστο κυκλοφόρησε σε 500 εκ. αντίτυπα, μεταφρασμένο σε 200 γλώσσες.

Σήμερα καταλαμβάνει την τρίτη θέση σε πωλήσεις, πίσω από τη Βίβλο και το Κόκκινο Βιβλίο του Μάο. 

2. Jörg Bong, Die Flamme der Freiheit. Στο Der Spiegel, Nr. 40/1.10.2022, s. 118-120.   

3. Επιφανή μέλη της ομάδας, εκτός από τον Theodor Adorno, υπήρξαν οι Herbert Marcuse, Erich Fromm, Leo Löwenthal, Franz Neumann, Otto Kirchheimer, Friedrich Pollock, Jürgen Habermas, Oskar Negt.

Τα πρώτα χρόνια μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο τη χρηματοδότηση της Σχολής της Φρανκφούρτης είχαν αναλάβει οι Αμερικανικές Κατοχικές Δυνάμεις και στη συνέχεια το Γερμανικό Δημόσιο. Στο: Der Spiegel, Nr. 38/14.9.2019, s 116-118.

4^α & 4^β. Veränderung finder nur mittels Interpretation statt; die Theorie ist die Praxis, Revolution ist eine Haltung, nicht ein Akt.

Wer nur den lieben Adorno läßt walten, der wird den Kapitalismus ein Leben lang behalten.