‘‘Θα όφειλα, όμως, να έχω υπόψη μου και μια άλλη παράμετρο: την τάση μυθοπλασίας, που έχει δημιουργηθεί στον τόπο μας, τη μόνιμη και έμμονη ιδέα μας για εξύφανση διεθνούς συνωμοσίας εναντίον μας, τον ξένο ‘‘δάκτυλο’’ ή ξένο παράγοντα ή τις ‘‘σκοτεινές δυνάμεις’’ που πάντοτε επεμβαίνουν εναντίον μας. Και ότι τελικά, σε όλες τις περιπτώσεις που αντιμετωπίζουμε δυσκολίες, δεν είμαστε εμείς εκείνοι που φταίνε, αλλά πάντοτε ‘‘οι άλλοι’’.¹

‘‘Είμαστε ευρωπαϊκή χώρα διαπιστευμένη στα Βαλκάνια και όχι βαλκανική χώρα διαπιστευμένη στην Ευρώπη’’.²

Έτσι θέλουμε να πιστεύουμε και έτσι απαιτούμε να μας συμπεριφέρονται.  

Ουδέποτε έκαμα την χρήσιν του όρου ‘‘ ελληνικά δίκαια’’.

Ο όρος αυτός είναι αισθηματολογικός. Οι Ευρωπαίοι δεν τον εννοούν.

Ο όρος μου ήτο ‘‘ ελληνικά συμφέροντα’’.

‘‘Δίκαια ελληνικά συμφέροντα’’ .

Ελευθέριος Βενιζέλος, 1919, Μετά τη Συνθήκη των Σεβρών¹.

Το μακεδονικό ζήτημα ανέδειξε και μια ευπρόσδεκτη παρενέργεια. Πρόκειται για την επιβεβαίωση της άποψης ότι οι διανοούμενοι διαθέτουν μεταξύ άλλων και ένα χαρακτηριστικό ελάττωμα: δεν είναι σοβαροί. Ξέρουν πολλά πράγματα και αυτά τα πολλά πράγματα τους μπερδεύουν². Αυτή είναι η πιο αθώα εκδοχή της στάσης τους και κάνω την υπενθύμιση προκαταρκτικά, επειδή με αφορμή το μακεδονικό γίνεται ένας αντιφατικός παραλληλισμός κυρίως με τους Πόντιους.

Μια προγενέστερη πρότασή μου να ανακηρυχθεί η Παναγία η Κλεφτρίνα προστάτιδα της πολιτικής τάξης (https://www.crashnews.gr/index.php/politics/item/134) φαίνεται ότι εισακούεται από τις ανώτερες δυνάμεις. Έστω και ανεπίσημα. Δηλαδή χωρίς επικλήσεις, μεσολάβηση και κωδωνοκρουσίες. Η άνετη διαιώνιση και ο πολλαπλασιασμός των μηχανισμών, που διευκολύνεται, μάλλον προνοιακά, και από την αποστροφή της πλειονότητας των πολιτών προς οτιδήποτε παραταξιακό, αρκεί για να επιβεβαιώσει το προηγούμενο.

There’s no such thing as society.

Margaret Thatcher,

Women's Own,31 October 1987.

Καθώς οι θεωρίες περί ανοιχτής κοινωνίας αποκαλύπτονται ως τα απόλυτα fake news της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας και ο αργός θάνατος της μεσαίας τάξης ως το βρώμικο μυστικό της παγκοσμιοποίησης, οι οπαδοί των λαϊκιστών γίνονται το νέο προλεταριάτο: υπόσχεση για τους μέν, απειλή για τους δε.

Οι αποκλεισμένοι απέναντι στους κοσμοπολίτες, η περιφέρεια απέναντι στο κέντρο, οι Somewheres απέναντι στους Anywheres. Η σύγκρουση, αν και εκ πρώτης όψεως εκφράζεται με οικονομικούς όρους, είναι πρωτίστως πολιτισμική. Αυτό που απαιτείται τώρα είναι μια πολιτισμική επανάσταση με κύριο πρόταγμα την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των πολιτών προς τους πολιτικούς. Με ουσιαστικές πράξεις στο εδώ και στο τώρα και όχι με φλύαρες υποσχέσεις για τη μέλλουσα ζωή.

Η ελληνική κοινωνία ανακαλύπτει στη πράξη το νόημα του αφορισμού του Μεγάλου Ναπολέοντα, που υποστήριζε ότι η ιστορία είναι ένα σύνολο συμφωνημένων ψεμάτων.

Οι επικοινωνιακοί θεατρινισμοί που ονομάζονται ‘‘σύγκρουση’’ προκαλούνται από τους πολιτικούς και φυσικούς επιγόνους του βρώμικου ’89. Ως βρώμικη εννοείται εδώ η σύμπραξη αριστεράς-δεξιάς που οδήγησε στην κυβέρνηση Κ Μητσοτάκη και ακολούθως στη Συνθήκη του Μάαστριχτ του 1992, επίσημα γνωστή ως Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Πάντα το τέλος του κόσμου ασκούσε μια ιδιαίτερη έλξη  στους ανθρώπους. Οι Μαρξιστές αναφέρουν ότι η εδώ και καιρό αναμενόμενη κατάρρευση του καπιταλισμού είναι κοντά, ενώ όσοι ασχολούνται με τη θρησκεία αναφέρουν ότι οι τέσσερις ιππότες της Αποκάλυψης είναι κοντά.

Με Φάτνη χωρίς Εβραίους, Άραβες, Αφρικανούς ή Πρόσφυγες.

Η πραγματικότητα είναι πεζή, αδιάφορη και σκληρή. Είναι όμως το μόνο μέρος που μπορείς να περπατήσεις¹. Η πορεία στον αληθινό κόσμο απαιτεί επώδυνους συμβιβασμούς και δυσάρεστες προσαρμογές. Αν και όλοι τα γνωρίζουν αυτά, ένας σημαντικός αριθμός ανθρώπων, αν όχι οι περισσότεροι, δείχνουν να τα αρνούνται ή έστω να τα αμφισβητούν.

Οι ανθρωπολόγοι αποκάλυψαν ότι οι δυσκολίες της ζωής, το αίσθημα της αδυναμίας και έτσι η ανάγκη συμμετοχής σε μεγάλα, και άρα ισχυρά, δίκτυα δημιούργησαν τις φαντασιακές διυποκειμενικές² τάξεις. Σ’ αυτές θεμελιώνεται η κοινωνική συνοχή. Ως τέτοιες καταγράφονται τα γνωστά τρίπτυχα: Πατρίς, Θρησκεία, Οικογένεια, όπως και το Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη. Ο Απόστολος Παύλος όριζε την πίστη ως την πεποίθηση για την ύπαρξη όσων ελπίζουμε ότι υπάρχουν και τη βεβαιότητα για πράγματα που δεν βλέπουμε³. Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν είχε την ακλόνητη άποψη ότι ο Θεός δεν παίζει ζάρια⁴.

Οι φορτισμένες εκδηλώσεις και η καθολική απέχθεια για τον αποτρόπαιο φόνο στη Ρόδο, όπως και η συνηθισμένη και ειλικρινής απορία: μα δεν έδωσαν ποτέ δικαιώματα, κάνουν εξαιρετικά επίκαιρη την άποψη της Χάνα Άρεντ για τους εγκληματίες, που ήταν ήσυχα παιδιά:

Η δυσκολία βρίσκεται ακριβώς στο ότι υπάρχουν τόσο πολλοί σαν κι αυτούς και οι περισσότεροι δεν είναι ούτε διεστραμμένοι, ούτε σαδιστές. Είναι τρομερά και τρομακτικά φυσιολογικοί. Από τη σκοπιά των νομικών μας θεσμών και των ηθικών μας κριτηρίων, αυτή η φυσικότητα είναι πολύ πιο τρομακτική απ’ όλες τις αγριότητές τους μαζεμένες και υποδηλώνει το είδος εγκληματία, που στην πραγματικότητα είναι εχθρός του ανθρώπινου γένους.

Σύμφωνα με τον ορισμό του Αμερικανού μαθηματικού Edward Lorenz και εμπνευστή της σχετικής θεωρίας, ως Χάος ορίζεται η κατάσταση όπου το παρόν καθορίζει το μέλλον, αλλά η προσέγγιση του παρόντος δεν προσδιορίζει κατά προσέγγιση το μέλλον.

Η Θεωρία του Χάους, πέρα από τα μαθηματικά και τη φυσική, ισχύει και στις κοινωνικές επιστήμες. Οι γεωγραφικές, βιολογικές και οικονομικές δυνάμεις δημιουργούν περιορισμούς, οι οποίοι ωστόσο αφήνουν αρκετό χώρο για το αναπάντεχο. Το πλήθος των δυνάμεων που ενεργούν και των αλληλεπιδράσεων τους είναι τόσο σύνθετες, που ελάχιστες διακυμάνσεις οδηγούν σε αποτελέσματα με τεράστιες αποκλίσεις. Μ’ άλλα λόγια οι εξελίξεις δεν είναι πάντα και αναγκαστικά αιτιοκρατικές και κυρίως δεν συμβαίνουν στα όρια των παραδοχών και της αντιληπτικής ικανότητάς μας.