Κι εγώ απαντώντας του: Είναι εύκολο, είπα, εξαιρετικέ φίλε μου, κι ανθρώπινο να κατηγοράμε κάθε φορά την τωρινή κατάσταση. Δες όμως μήπως δεν είναι η παγκόσμια ειρήνη αυτό που καταστρέφει τις μεγαλοφυΐες, αλλά πολύ περισσότερο αυτός εδώ ο απεριόριστος πόλεμος που κρατάει τις επιθυμίες μας και, μα την αλήθεια, κοντά σ’ αυτόν τα πάθη που πολιορκούν και ξεθεμελιώνουν από τα βάθρα το σύγχρονο βίο.

Η αγάπη του πλούτου, που η αχόρταγη αναζήτησή του μας έχει γίνει μόνιμη αρρώστια και η φιληδονία καταδουλώνουν, ή, καλλίτερα, καταποντίζουν αύτανδρη τη ζωή μας. Γιατί δεν υπάρχει αρρώστια που να ταπεινώνει τον άνθρωπο περισσότερο από τη φιλαργυρία, ούτε να τον εξευτελίζει περισσότερο από τη φιληδονία.

Αθηναίος: Ποια είναι λοιπόν η φύση της κίνησης του νου; Σ’ αυτό, φίλοι μου, είναι δύσκολο να δώσουμε λογική απάντηση και θα ήθελα να με βοηθήσετε στη διατύπωσή της.  

Κλεινίας: Πολύ ωραία.

Αθηναίος: Στην προσπάθειά μας όμως αυτή ας μη φανταστούμε ότι τα θνητά μας μάτια έχουν την ικανότητα να διακρίνουν τον νου και να τον καταλάβουν καλά.

Θα είναι σα να κοιτάζουμε κατευθείαν τον ήλιο, με αποτέλεσμα να δημιουργήσουμε σκοτάδι γύρω μας, κι ας είναι καταμεσήμερο.

Καλύτερα να κοιτάξουμε την εικόνα του αντικειμένου που μας ενδιαφέρει, ώστε να μη διακινδυνεύσουμε την όρασή μας.

Πλάτων, Νόμοι, Ι, 897 d – e.

Παρασκιά ονομάζεται η μερικώς φωτιζόμενη περιοχή γύρω από την απόλυτη σκιά αδιαφανούς σώματος, πλανήτη ή ηλιακής κηλίδας.

Όπου υπάρχει πολύ φως η σκιά είναι εντονότερη. Αυτή τη βασική άποψη ο Goethe τη δίδασκε με νέες παραλλαγές από το 1773.

#Philosophy #WritingCommunity #Spirituality #Platonism

Ένας από τους φιλοσόφους μας με ρώτησε τελευταία, λέγοντάς μου: Με κατέχει βαθιά απορία, όπως βέβαια και πολλούς άλλους, πώς συμβαίνει τέλος πάντων στην εποχή μας να υπάρχουν λογοτέχνες και ρήτορες πειστικοί στο υπέρτατο, λαμπροί στα δημόσια πράγματα, πολύ  έξυπνοι, παραγωγικοί κι έξοχα ικανοί στα θέλγητρα του λόγου, αλλά φύσεις πολύ υψηλές και πολύ μεγάλες, έξω από κάποιες σπάνιες εξαιρέσεις, δεν γεννιούνται πλέον.

Είναι τόσο μεγάλη η στειρότητα του ανώτερου λόγου που δέρνει τώρα τον παγκόσμιο βίο!

Ή μα την αλήθεια, έλεγε, πρέπει να πιστέψουμε σ’ εκείνο που θρυλείται, ότι η δημοκρατία είναι η μόνη αγαθή τροφός των έξοχων πνευμάτων, η δημοκρατία που μόνο μαζί της ίσως ακμάσανε και μαζί της κατόπιν πεθάνανε και οι μεγάλοι τεχνίτες του λόγου;

Για το αδράχτι έλεγε ότι περιστρεφόταν πάνω στα γόνατα της Ανάγκης. Επάνω σε κάθε κύκλο του στεκόταν από μια Σειρήνα που γύριζε κι αυτή μαζί, και έψελνε πάντα με την ίδια φωνή και στον ίδιο τόνο κι από τη φωνή των οκτώ Σειρήνων, σχηματιζόταν μια αρμονική συμφωνία. Και υπήρχαν άλλες τρεις καθισμένες γύρω–γύρω σε ίσες αποστάσεις, καθεμιά σ' ένα θρόνο, οι κόρες της Ανάγκης, οι Μοίρες, ντυμένες στα άσπρα, φορώντας στο κεφάλι στέμμα, η Λάχεση, η Κλωθώ, και η Άτροπος, και τραγουδούσαν πάνω στη μελωδία των Σειρήνων, η Λάχεση τα περασμένα, η Κλωθώ τα παρόντα και η Άτροπος τα μελλοντικά.

Και τότε ένας προφήτης, αφού πρώτα τους έβαλε να παραταχθούν με τάξη, πήρε έπειτα από τα γόνατα της Λάχεσης κλήρους και παραδείγματα τρόπων ζωής κι αφού ανέβηκε σ' ένα ψηλό βήμα είπε: Αυτά τα λόγια ανήκουν στην παρθένα Λάχεση, την κόρη της Ανάγκης. Ψυχές εφήμερες, αρχίζει για το θνητό γένος μια άλλη ζωή με κατάληξη το θάνατο. Δεν θα σας διαλέξει ο δαίμων με κλήρο, αλλά εσείς θα διαλέξετε το δαίμονά σας. Οποιανού λάχει ο πρώτος κλήρος, αυτός πρώτος ας διαλέξει τη ζωή που αναγκαστικά θα ζήσει. Δεν έχει δεσπότη η αρετή· ανάλογα αν την τιμάει κανείς ή την περιφρονεί, θα 'ναι και πιο μεγάλο ή πιο μικρό το μερτικό του επάνω της. Η ευθύνη είναι αυτουνού που διαλέγει· ο θεός είναι ανεύθυνος.

Καθένας διαθέτει απόψεις για το μέλλον με το γενικό όνομα ελπίδες. Ειδικότερα, όταν πρόκειται για τη λύπη τις ονομάζουμε φόβο, ενώ για το αντίθετο τις λέμε θάρρος. Πάνω απ' όλα όμως υπάρχει η κρίση, η οποία καθορίζει τη σχετική αξία της απόλαυσης και της θλίψης. Η κρίση αυτή, όταν βασίζεται στην κοινή απόφαση της πόλης, ονομάζεται νόμος.

Ας φανταστούμε ότι καθένας μας είναι κατασκεύασμα των θεών, που το έφτιαξαν είτε για τη διασκέδασή τους είτε για κάποιο άλλο σοβαρό λόγο που δεν μπορούμε να αντιληφθούμε. Αυτό που ξέρουμε σίγουρα είναι ότι έχουμε μέσα μας πάθη που μας σφίγγουν σαν νεύρα ή σαν συνδετικά νήματα.

Από το άλλο μέρος, ως αντίθετα μεταξύ τους, μας τραβάνε το καθένα προς το μέρος τους και μας ωθούν να κάνουμε πράξεις ενάντιες μεταξύ τους. Έτσι πηγαινοερχόμαστε πάνω στη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην αρετή και στην κακία. Η λογική λέει ότι πρέπει να υπακούμε πάντα σε μια απ' αυτές τις έλξεις και να μην αφήνουμε να μας παρασύρουν οι άλλες.

Αυτή είναι χρυσή και άγια έλξη που ονομάσαμε κρίση και αποτελεί νόμο της πόλης.

Ducit volentem Historia, nolentem trahit.

(Η Ιστορία οδηγεί όποιον την ακολουθεί και σέρνει όποιον της αντιστέκεται.)

Υπάρχουν επαρκείς ενδείξεις¹ ότι ο θεός έδωσε στους ανθρώπους τη μαντική ως αντίδοτο στην έλλειψη φρόνησης. Γιατί κανείς δεν ασκεί την αληθινή και εμπνευσμένη μαντική με τον νου του αλλά είτε στον ύπνο του, όταν η δύναμη της φρόνησης είναι αδρανής, είτε όταν μεταμορφώνεται από κάποια ασθένεια ή από ιερό παροξυσμό.

Όταν ξαναβρίσκει τα λογικά του αναπολεί το όνειρο ή το όραμα - τις μαντικές ή θεϊκές ρήσεις, τα φαντάσματα που είδε - και με τη λογική του προσπαθεί να διακρίνει τι ακριβώς σημαίνουν, σε ποιο καλό ή κακό του μέλλοντος, του παρελθόντος ή του παρόντος αναφέρονται και για ποιον.

Όποιος έχει περιπέσει και παραμένει σε κατάσταση μανίας δεν είναι σε θέση να κρίνει όσα είδε και άκουσε, αλλά, όπως σωστά έλεγαν παλαιότερα, μόνον όποιος έχει τον νου του μπορεί να ξέρει τι του συμβαίνει και ποιος είναι. Γι' αυτό έχουν καθιερωθεί ως κριτές της εμπνευσμένης μαντείας οι λεγόμενοι “προφήτες”

Κάποιος όμως από τους ιερείς, πάρα πολύ γέρος, τον διέκοψε και του είπε: "Ω Σόλων, Σόλων, εσείς οι Έλληνες είστε πάντοτε παιδιά. Έλληνας γέρος δεν υπήρξε ποτέ".

"Τι εννοείς;" ρώτησε ο Σόλων.

"Είστε όλοι νέοι στην ψυχή", του απάντησε· "γιατί η ψυχή σας δεν κρατά καμία από τις παλιές δοξασίες της παράδοσης ούτε από τις πανάρχαιες γνώσεις. Και η αιτία είναι η εξής: στους ανθρώπους τυχαίνουν και θα εξακολουθήσουν πάντοτε να τυχαίνουν πολλές και διάφορες καταστροφές· οι μεγαλύτερες γίνονται από νερό και από φωτιά, μικρότερες όμως προκαλούνται και από χιλιάδες άλλους παράγοντες. Έτσι αυτό που κι εσείς λέτε στα μέρη σας, ότι ο Φαέθων, ο γιος του Ήλιου, έζεψε κάποτε το άρμα του πατέρα του αλλά, μην μπορώντας να το οδηγήσει στην πατρική διαδρομή, πυρπόλησε τα πάντα στη Γη και ο ίδιος κεραυνοβολήθηκε, αυτό λοιπόν λέγεται με τη μορφή του μύθου, η αληθινή του όμως σημασία είναι ότι τα σώματα που περιφέρονται στον ουρανό γύρω από τη Γη παρεκκλίνουν από την τροχιά τους με την πάροδο πολλών χρόνων και καταστρέφουν με φωτιά τα πάντα πάνω στη Γη. 

Το ζήτημα είναι να ξαναβρούμε και να κατακτήσουμε – όσο μπορούμε - αυτό το φαινομενικά χαμένο, σταθερό και υπερχονικό αντικείμενο της γνώσης. Το ηθικό που βρίσκεται πάνω από τα αισθητά.

Τα μαθηματικά προβάλλουν σαν το στοιχείο που μεσολαβεί ανάμεσα στον αισθητό και στον καθαρά νοητό κόσμο. Η αστρονομία στρέφει την προσοχή στην  απεραντοσύνη του Σύμπαντος και στα αινιγματικά εκείνα σώματα που κινούνται μονάχα τους, άρα φαίνονται, αλλά και όσα από αυτά δεν φαίνονται κι όμως υπάρχουν, να είναι έμψυχα όργανα του χρόνου κι ορατοί θεοί, που η ψυχή τους έχει αριθμητική υπόσταση και το σώμα τους είναι γεωμετρική κατασκευή, όπως ακριβώς και η δική μας ψυχή και το σώμα, και που οι κινήσεις τους είναι κανονισμένες αρμονικά και γι’ αυτό αντιληπτές στη νόηση.

Αυτή είναι η πηγή της μεγαλοσύνης της πραγματικής ευφυΐας: Η ικανότητα της κατανόησης της θέσης μας στο Σύμπαν. Η ανθρώπινη διανόηση – το αιώνιο κι αθάνατο λογικό μέρος της ψυχής -   μπορεί να υπερβεί τα στενά όρια του κοσμικού χώρου και άρα του χρόνου και να ξαναθυμηθεί τη σταθερή και υπερχονική γνώση. Έτσι τα σφάλματα ωχριούν μπροστά στην καθολικότητα της μεγαλοφυΐας.