γλώσσα λανθάνουσα τα αληθή λέγει

Η σύγκριση και ο παραλληλισμός με τον Μωυσή θα απαιτούσε εκτός από μια λεπτή αίσθηση του μέτρου και μια άκρα προσοχή. Παρ' όλα αυτά μπορεί έτσι να είναι και καλύτερα: η γλώσσα που κάνει λάθος λέει πάντα την αλήθεια. Η αμετροέπεια αποκάλυψε τον υπονοούμενο συμβολισμό: αν ο Έλληνας Πρωθυπουργός είναι ο Βιβλικός Προφήτης, τότε ο ελληνικός λαός βρίσκεται στην αρχή μιας σαραντάχρονης πορείας στην έρημο.

Αυτός ο συνειρμός βέβαια δεν αφορά τους εύπορους και διαχρονικούς υμνητές της κάθε φορά εξουσίας. Για αυτούς η ζωή ήταν και παραμένει ένα χαζοχαρούμενο happening κοντά στις πισίνες ή δίπλα στις παραλίες.

Όσον αφορά τον πραγματικό ή μυθικό Μωυσή να θυμίσω ότι η τέταρτη Πρωθυπουργός του Ισραήλ Γκόλντα Μέιρ (1898-1978), που μάλλον γνώριζε περισσότερα για την εβραϊκή μυθολογία και ιστορία από τους Έλληνες δημοσιογράφους, είχε σχολιάσει κάποτε, έστω και αστειευόμενη, ότι: Ο Μωυσής μας έσερνε σαράντα χρόνια στην έρημο για να μας φέρει στο μοναδικό μέρος της Μέσης Ανατολής που δεν έχει πετρέλαιο¹.

Ευτυχώς που κανείς δεν συνειδητοποιεί

πόσο ασήμαντος είναι.

Sherwood Anderson, Μαύρο Γέλιο,

Οδυσσέας, 1984, Σελ 55.        

Τότε μίλησε για τον παλιό άνθρωπο. Είπε ότι ο παλιός άνθρωπος ήξερε με τον πιο άμεσο τρόπο τι να κάνει και πώς να το κάνει με τον καλύτερο τρόπο. Αλλά ακριβώς όμως επειδή τα πήγαινε τόσο καλά, άρχισε να αναπτύσσει μια αίσθηση ατομικότητας που του έδινε την εντύπωση ότι μπορούσε να προβλέπει και να προγραμματίζει τις πράξεις που εκτελούσε. Κι έτσι εμφανίστηκε η ιδέα του ανεξάρτητου ατόμου που άρχισε να υπαγορεύει τη φύση και το σκοπό των πράξεων του ανθρώπου.

Όπως μεγάλωνε το αίσθημα της ατομικότητας, ο άνθρωπος έχασε τη φυσική του σύνδεση με τη σιωπηλή γνώση. Ο σύγχρονος άνθρωπος, κληρονόμος αυτής της ανάπτυξης είναι τόσο απελπιστικά απομακρυσμένος από την πηγή των πάντων που το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να εκφράσει την απελπισία του με βίαιες και κυνικές πράξεις αυτοκαταστροφής. Ο δον Χουάν ισχυρίστηκε ότι η αιτία για να τον κυνισμό και την απελπισία του ανθρώπου είναι ένα κομμάτι σιωπηλής γνώσης που έχει απομείνει μέσα του, που κάνει δύο πράγματα: το ένα είναι να δίνει κάποια υποψία στον άνθρωπο γύρω από την αρχαία σύνδεση του με την πηγή των πάντων και το άλλο τον κάνει να αισθάνεται ότι χωρίς αυτήν τη σύνδεση, δεν έχει καμία ελπίδα ειρήνης, ικανοποίησης, επίτευξης.

Ένας βρυχώμενος ποταμός, ενθουσιασμένος με την προοπτική της καταστροφής, εισέβαλε στη χώρα, γκρέμισε τα σπίτια, ξερίζωσε τα δέντρα, που αμέσως ξαναρίζωσαν, και κατέστρεψε τμήματα του μαγεμένου δρόμου. Το πνεύμα μ’ άρπαξε και με οδήγησε πάνω από τα ερείπια. Η ακρόπολη είχε καταστραφεί. Ο χρόνος είχε επιταχυνθεί πάνω από τη χώρα. Ηλιοτρόπια και ιβίσκοι, άγριες βιολέτες και κρίνοι έπνιγαν τους άλλοτε περιποιημένους χώρους όπου εκείνοι οι άνθρωποι τελούσαν τα μυστήριά τους. Η πόλη τους μύριζε νεκρά χωράφια.

Ο Γιώργος Λύρας οδηγεί κάθε πρωί το σκουπιδιάρικο στο προσφυγικό κέντρο της Μόριας στη Λέσβο. Σήμερα τα σκουπίδια ήταν 20 τόνοι. Κάθε πρωί στέκεται εκεί και περιμένει ένας νεαρός ανάπηρος Αφγανός. Ξέρετε, λέει ο σκουπιδιάρης, ο νεαρός με περιμένει κάθε μέρα. Του φέρνω κάθε μέρα ένα κρουασάν.

Και με την ευκαιρία αυτή, όπου από μετρημένους καθημερινούς ανθρώπους περιμένουμε να ξεντροπιάσουν ένα ολόκληρο σύστημα, θυμήθηκα εκείνο που είχε πει ο Πάπας Ουρβανός ο 8ος (1568-1644), όταν είχε πεθάνει ο Καρδινάλιος Ρισελιέ (1585-1642): Αν υπάρχει Θεός, ο Ρισελιέ θα έχει να δώσει λόγο για πολλά πράγματα. Αν όχι, τότε πέρασε μια πολύ πετυχημένη ζωή¹.

- Την έχω συγχωρέσει γιατί δεν ήξερε τι έκανε. Ήθελε να μου κάνει κακό, αλλά σ΄ αυτήν χρωστάω την ευτυχία μου. Κερδίζω καλύτερα τη ζωή μου σαν αγρότης και η επαφή με τη φύση με σώζει από τον σκεπτικισμό στον οποίο υποκύπτουν οι κάτοικοι των πόλεων. Έχω ελαττώματα χωρίς αμφιβολία, αλλά είμαι σίγουρος για ένα πράγμα. Δεν έπαιξα ποτέ θέατρο και είπα πάντοτε σε όλο τον κόσμο αυτό που σκεφτόμουν, κατάμουτρα.

Ο Εδουάρδος αγαπούσε τον αδερφό του και η αποδοκιμασία τον πλήγωνε. Θέλησε να δικαιολογηθεί και άρχισαν να μαλώνουν. Τελικά, ο Εδουάρδος είπε:

- Ξέρω ότι ήσουν πάντα ευθύς άνθρωπος και ότι είσαι περήφανος γι αυτό. Σκέψου όμως και τούτο: Γιατί να λέμε την αλήθεια; Τι μας εξαναγκάζει; Και γιατί πρέπει να θεωρούμε την ειλικρίνεια σαν προτέρημα; Υπέθεσε ότι συναντάς έναν τρελό που υποστηρίζει πως είναι ψάρι και πως είμαστε όλοι ψάρια. Θα μαλώσεις μαζί του; Θα γδυθείς μπροστά του για να του δείξεις ότι δεν έχεις πτερύγια; Θα του πεις κατάμουτρα αυτό που σκέφτεσαι; Πες μου λοιπόν.