Στον Αναγνώστη.
Boredom is the root of all evil –
the despairing refusal to be oneself.
Søren Kierkegaard.
Ανοησία, λάθος, αμαρτία, απληστία,
Τα πνεύματά μας κατέχουν και τα κορμιά μας παιδεύουν,
Τις προσφιλείς μας τύψεις μας συντηρούμε,
Όπως οι ζητιάνοι τα ζωύφιά τους τρέφουν.
Οι αμαρτίες μας επίμονες, οι μεταμέλειές μας χαλαρές·
Ακριβά πληρώνουμε τις εξομολογήσεις μας,
Χαρούμενα γυρνάμε στης ακολασίας το δρόμο
Πιστεύοντας πως μ’ ευτελή δάκρυα ξεπλένονται οι κηλίδες.
In long lines.
Calypso Rose - Watina.
Φύτεψα τα μυστικά μου στη σιωπή. Για όποιον πιστεύει στη μυστική παράδοση τίποτα δεν είναι πιο θορυβώδες από τη σιωπή. Η σοφία μπορεί να αποκτηθεί μόνο από την οπτική της μοναξιάς 1. Πόσο ξεκάθαρα γίνονται όλα όταν τα κοιτάζεις από το σκοτάδι μιας απομόνωσης.
Οι πέτρες επιβιώνουν μόνες τους*. Η γαλήνη αναδύεται από το στοχασμό της τάξης· της τάξης που κατανοείται, απολαμβάνεται και πραγματοποιείται χωρίς κατάλοιπα, χαρά, θρίαμβο, διακοπή της προσπάθειας.
Κοιτάζω από το παράθυρο την ηρεμία των ακίνητων κυματισμών των λόφων, που είναι ντυμένοι στα φθινοπωρινά τους χρώματα λουσμένοι στις μαρμαρυγές του δειλινού. Από μακριά ο Όμηρος γνέφει και ψιθυρίζει. Διαβάζω τα χαμογελαστά χείλη του: Μα φίλε μου, πέθανε και συ. Τι κλαίγεσαι έτσι; Εδώ πέθανε ο Πάτροκλος που 'ταν πολύ καλύτερος από σένα**.
Κάτι τέτοιες στιγμές σκέφτομαι πως από τον αιώνιο ύπνο δεν γλιτώνουν παρά μόνο εκείνοι που όταν ζούσαν κατάφεραν να στρέψουν τη συνείδησή τους στις ανώτερες σφαίρες: Οι Μυημένοι, οι Πιστοί, οι Θαρραλέοι.
*Ουμπέρτο Έκο, Το Εκκρεμές του Φουκώ, Σελ. 816. **Ιλιάδα, Φ 106. Τα ίδια λέει και ο Λουκρήτιος, αν και με βλοσυρή καυστικότητα, στη Φύση των Πραγμάτων, ΙΙΙ, 1024 - 1052.
Η ανάρτηση και το τραγούδι στο τέλος της ανάρτησης αφιερώνονται στους δικούς μου. Αυτοί ξέρουν και θα καταλάβουν γιατί.
Η Μητέρα Όλων Των Δογμάτων.
“Was helfen Fackeln, Licht… oder Briln…
so die Leut… nicht sehen… wollen1…”
Heinrich Khunrath (c. 1560 – 1605)
Το σχέδιό σας δεν είναι ποιητικό. Είναι γκροτέσκο. Οι άνθρωποι δεν σκέφτονται να παν να κάψουν την Τροία επειδή διάβασαν τον Όμηρο. Με τον Όμηρο, το κάψιμο της Τροίας έγινε κάτι που ποτέ δεν υπήρξε, κάτι που ποτέ δεν θα υπάρξει και όμως θα είναι αληθινό. Έχει πολλές έννοιες επειδή όλα είναι καθαρά, διαυγή. Οι διακηρύξεις των Ροδόσταυρών2 σου δεν ήταν καθαρές, ούτε διαυγείς, ήταν ένας βορβορυγμός που υπόσχονταν κάποιο μυστικό. Γι’ αυτό το λόγο πολύς κόσμος προσπάθησε να τις κάνει αληθινές, και ο καθένας βρήκε μέσα τους αυτό που ήθελε. Ο Όμηρος δεν κρύβει κανένα μυστικό. Το σχέδιό σας βρίθει από μυστικά, διότι βρίθει από αντιφάσεις. Γι’ αυτό μπορεί να βρείτε χιλιάδες ανασφαλείς, πρόθυμους ν’ αναγνωρίσουν εκεί μέσα τον εαυτό τους. Πετάξτε το όλο.
Άχαρες Ζωές.
"Η επιθυμία για τάξη είναι συγχρόνως και η επιθυμία για θάνατο, γιατί η ζωή βρίσκεται σε συνεχή ρήξη με την τάξη. Ή ειπωμένο αντίστροφα η επιθυμία για τάξη είναι ενάρετη πρόφαση για να δικαιολογείται η λυσσαλέα μισανθρωπία.
Οι άντρες με τα κοντάρια είναι θλιβερές υπάρξεις με άχαρες ζωές, που μοναδική τους ευχαρίστηση έχουν να καταδιώκουν καθετί το πολύ ζωντανό και γι' αυτό αλλιώτικο, πολύ αυθύπαρκτο κι ακατάλληλο για τους ίδιους1."
Οι εκτιμήσεις του Κούντερα επαναλαμβάνουν τον Πλάτωνα. Ήδη η πρώτη πρόταση - επιθυμία για θάνατο - είναι ενδεικτική: Στον Φαίδωνα (64 Α - 67 Β) η "σωστή φιλοσοφία" χαρακτηρίζεται σαν "άσκηση για το θάνατο και για να είναι κανείς πεθαμένος". Και όπως παραδέχονται οι Τσέλλερ και Νέστλε στη μνημειώδη τους Ιστορία της Ελληνικής Φιλοσοφίας: Μας είναι αδύνατο ν' αναμετρήσουμε την κοσμοϊστορική επίδραση της πλατωνικής φιλοσοφίας2.
Χαριτωμένες Συνομοταξίες.
Reuters: Greek intelligence service boss quits amid wiretapping scandal. Deutsche welle: Greece: Spy chief quits amid Predator spyware furor. France 24: Greek government rocked by resignations over phone spying claims.
Όλοι μας κάθε τόσο είμαστε κρετίνοι, ανόητοι, βλάκες και τρελοί. Ας πούμε ότι φυσιολογικός άνθρωπος είν' εκείνος που συνδυάζει σε λογικό ποσοστό όλ' αυτά τα συστατικά, τους ιδανικούς τύπους. Ας γυρίσουμε όμως στην τυπολογία σας.
Τι είναι μεγαλοφυΐα, ας πούμε. Μεγαλοφυής είναι αυτός που επιστρατεύει ένα απ΄ αυτά τα συστατικά κατά ιλιγγιώδη τρόπο, τρέφοντάς το με τα υπόλοιπα.
Λοιπόν. Ο Κρετίνος δεν μιλάει καν, σαλιαρίζει, είναι σπστικός. Μπαίνει στην περιστροφική πόρτα από την αντίθετη πλευρά. Πως γίνεται; Αυτός τα καταφέρνει. Γι αυτό είναι Κρετίνος. Δεν μας ενδιαφέρει, τον αναγνωρίζουμε αμέσως. Ας τον αφήσουμε εκεί που είναι.
Η Επιστήμη της Ευτυχισμένης Ζωής.
Nullam eruditionem esse duxit, nisi quae
Beatae vitae disciplinam iuvaret1.
M. T. Cicero, De finibus, I, 21, 71.
Ο Κικέρωνας μεταφέρει μια θεμελιώδη δόξα (γνώμη) του Επίκουρου για τη μάθηση που συνοψίζεται στην πρόταση: Η αξία της γνώσης μετριέται από τη χρησιμότητά της για την ευδαιμονία.
Μάταιη μάθηση, ανώφελες λεπτολογίες της διαλεκτικής, καπνίλες της μεταφυσικής, τα εγκύκλια μαθήματα2 με το σχολαστικό τύπο που πήραν, τα μαθηματικά σαν αυτοσκοπός και με τη μονομέρεια που δίνουν στον ειδικό, ακόμα και οι καλές τέχνες, ποίηση, ιστορία, καταντούν περιττά βάρη, συγχύζουν το μυαλό και στέκονται εμπόδια να βλέπουμε καθαρά και να τραβούμε ίσα το δρόμο μας στην ευτυχία3.
Η Άλλη Όψη.
Παρά τους γελοίους και ύποπτους εξυπνακισμούς η αλήθεια δεν πεθαίνει ούτε στον πόλεμο. Όπως έχουμε πει κι άλλες φορές αλήθεια είναι η ταύτιση του νου με το αντικείμενο. Το αντικείμενο της ιστορίας είναι τα γεγονότα. Σ’ αυτά θεμελιώνεται η ιστορική αλήθεια. Οι ερμηνείες μπορεί να ποικίλουν ή και να αλλάζουν από εποχή σε εποχή. Τα γεγονότα όμως υπάρχουν και είναι εκεί σε πείσμα της αποσιώπησης.
Παρά τους γελοίους και ύποπτους εξυπνακισμούς η αλήθεια – φανερή ή κρυφή - δεν πεθαίνει ποτέ. Απλώς στον πόλεμο προβάλλεται και επικρατεί η θριαμβική και θορυβώδης αφήγηση των νικητών για το ποια είναι η αλήθεια. Εννοείται χωρίς ούτε κι αυτή ακόμα να είναι τελική.
Δεν υπάρχουν παντοτινές αλήθειες. Όχι για τους ανθρώπους. Όχι τέτοιες που να μπορούν να τις κατανοήσουν οι άνθρωποι. Η μελαγχολική φωνή του ηττημένου Αίαντα αντιλαλεί από τα βάθη των αιώνων: Όλα, μακρύς ο χρόνος κι αναρίθμητος, τ᾽ άδηλα φανερώνει, τα φανερά τα κρύβει.
Στο μεταξύ και άσχετα με το ποιος θα “θριαμβεύσει” στα αδελφοκτόνα μέτωπα της Ουκρανίας επιβάλλεται η ψυχρή, κριτική, αλλά και σφαιρική προσέγγιση των γεγονότων.
Η Φυσικότητα της Βίας.
Η ευρεία και επιλεκτική* δημοσιότητα της αγριότητας στα ουκρανικά μέτωπα προκαλεί μια αναμενόμενη και επιλεκτική αγανάκτηση. Η μόνιμη επωδός των αγανακτισμένων που έκπληκτοι ανακαλύπτουν τώρα ή εκ νέου τη βία είναι: Αυτά δεν τα κάνουν ούτε τα ζώα!
(*Οι ειδήσεις για τις φρικαλεότητες στην Υεμένη και τους πνιγμένους στη Μεσόγειο – για να αναφέρω μόνο μερικές περιπτώσεις - έχουν εκφυλιστεί σε μια αδιάφορη καθημερινότητα.)
Η ειδυλλιακή αντίληψη για τη φύση είναι εξωπραγματική. Πριν όμως περιγράψω μια ακραία σοκαριστική συμπεριφορά της άγριας ζωής, θεωρώ σκόπιμη μια παρέκβαση.
Η βία είναι αναπόσπαστο μέρος του ανθρώπινου πολιτισμού. Ο Μαρξ, αναδιατυπώνοντας τη σχετική θέση του Ηράκλειτου*, περιέγραψε τη βία ως μαμή της ιστορίας. (*Πόλεμος πάντων μὲν πατήρ ἐστι.)
Στη χριστιανική μάλιστα εκδοχή του πολιτισμού η βία αποθεώνεται. Πριν και πέρα από τις διάφορες ερμηνείες και τους συμβολισμούς ο Σταυρός υπήρξε το μέσο εκτέλεσης ενός ιδιαίτερα φρικτού μαρτυρίου. Σε κάποιες περιπτώσεις οι Ρωμαίοι έστησαν μέχρι και δύο χιλιάδες σταυρούς.
Στο Δρόμο Μιας Ηρωικής Αποτυχίας.
Men wanted for hazardous journey.
Small wages, bitter cold, long months of complete darkness, constant danger, safe return doubtful.
Honour and recognition in case of success*.
Η αγγελία είναι πραγματική.
Με την καταχώρηση αυτή στις εφημερίδες το 1914 ο εξερευνητής Ernest Shackleton ζητούσε να προσλάβει προσωπικό για την τρίτη και τελευταία εξερευνητική αποστολή του στην Ανταρκτική.
Επρόκειτο για το εγχείρημα Imperial Trans-Antarctic Expedition.
Στο μεταξύ ο αγώνας για την κατάκτηση του Νότιου Πόλου είχε λήξει με νικητή τον Νορβηγό Roald Amundsen στα τέλη του 1911.